طراحی الگوی مدیریت بحران اجتماع‌محور با استفاده از رویکرد فراترکیب

فراگرد مدیریت بحران در ایران دارای نوسان‌های‌ بسیاری بوده است و یکی از چالش‌های موجود در این زمینه دستیابی به یک نظام مدیریت بحران اثربخش و اجرای موفّق آن است‌. بررسی نحوه مواجهه با بلاهای طبیعی در ایران، حاکی از آن است که دولت‌های متفاوت همت خود را بر مقابله و بازسازی در چرخه مدیریت بحران متمرکز کرده‌اند در حالی که مشارکت اجتماعی برای کاهش بحران‌ها در قالب مدیریت بحران اجتماع‌محور یکی از رویکردهای نوین و رو به رشد است‌ که آسیب پذیری مردم در برابر بلایا را به حداقل می‌رساند. از این‌رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های مدیریت بحران اجتماع‌محور با رویکرد فراترکیب انجام شد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت داده‌ها و روش اجرا پژوهشی کیفی با رویکرد فراترکیب است‌ که از طریق تلفیق پژوهش‌های کیفی مختلف، کشف موضوع‌ها و استعاره‌های نوین را بررسی می‌کند. بنابراین، داده‌های حاصل از مرور نظام‌مند مطالعات و پژوهش‌های مرتبط دو دهه اخیر (106 منبع)، در حوزه مدیریت بحران با رویکرد اجتماع‌محوری برای‌ تحلیل انتخاب شدند و چارچوب مفهومی پژوهش با 3 بعد، 11 مولفه و 54 شاخص طراحی شد و شاخص‌های احصا شده با استفاده از روش آنتروپی شانون اولویت‌بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد شاخص‌های اهمیّت نقش مردم، مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد، آموزش عمومی، همدلی، همکاری و صمیمیت، رسانه جمعی در آموزش، انعکاس نیازهای واقعی مردم از سوی‌ رسانه جمعی حین بحران، به‌کارگیری مردم بومی در فرایند بازسازی، نقش پیگیری رسانه‌های جمعی بعد از بحران، ارتقای آگاهی‌های مردمی، ترغیب مردم به مشارکت، صداقت و شفافیت رسانه‌ها، تعهد و شبکه اجتماعی به ترتیب دارای بیشترین ضریب اهمیّت هستند. بنابراین توسعه روحیه همکاری و ایجاد انگیزه مشارکت در بین مردم یکی از راه‌های روشن برای‌ کاهش آسیب‌پذیری ناشی از بلاهای طبیعی به‌حساب می‌آید.

Designing a Model for CommunityBased Disaster Management Using MetaSynthesis Approach

The crisis management process in Iran has had many fluctuations. One of the challenges in this regard is to achieve an effective crisis management system and its successful implementation. A review on the experience of dealing with natural disasters in Iran shows that different governments have focused their efforts on coping and reconstruction in the crisis management cycle, while social participation to reduce crises in the form of communitybased crisis management is a new and growing approaches that can control or minimize the damages caused by unforeseen events. Therefore, this study was conducted aiming at identifying the dimensions, components and indicators of communitybased crisis management with a metasynthesis approach. The research is applied in terms of purpose and is considered a in terms of the nature of the data and the method is a qualitative research using a metasynthesis approach that explores new issues and metaphors by combining different literatures. Therefore, the data obtained from the systematic review of related studies in the last two decades in crisis management with a communitybased approach, totally 106 sources, were selected for analysis and the research conceptual framework was designed with 3 dimensions, 11 components, and 54 indicators. The final indices were prioritized using Shannon Entropy Method. The results showed the indices of the role of people, participation of NGOs, public education, empathy, cooperation and intimacy, mass media in education, reflection of real needs of the people by the mass media during the crisis, employment of the local people in the reconstruction process, the role of mass media after the crisis, raising public awareness, encouraging people participation, honesty and transparency of the media, commitment, and social network are the most important factors respectively. Therefore, developing a spirit of cooperation and motivating participation among the people is one of the best ways to reduce vulnerability to natural disasters.