طراحی الگوی خبره تعیین سازوکار تامین مالی در رشته‌های علوم انسانی

از آنجا که سیاست‌گذاری دولت در تامین مالی آموزش عالی در ایران بدون‌ اثربخشی و کارایی کافی است  لازم می‌دانیم‌ با بررسی الگوها و سازوکارهای تامین مالی و اولویت‌گذاری بین رشته‌های دانشگاهی نقش دولت و سایر بازیگران در صنعت آموزش عالی بازتعریف شود. در این پژوهش با تمرکز بر مطلوبیت فردی و مطلوبیت اجتماعی رشته‌های دانشگاهی گروه علوم انسانی در مقطع کارشناسی، یک الگوی خبره به‌منظور تعیین سازوکار تامین مالی مناسب هر رشته با استفاده از دانش خبرگان در کنار ادبیات پژوهش و مبتنی بر سیستم استنتاج فازی در نرمافزار متلب مدل‌سازی شد. مدل نهایی به‌منظور انتخاب سازوکار مناسب تامین مالی رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی در قالب یک نرم‌افزار ارائه شد که با دریافت امتیاز رشته در ابعاد مختلف مطلوبیت، گروه سازوکار مناسب را پیشنهاد می‌کند. مطالعه موردی انجام شده برای دو رشته نمونه منجر به پیشنهاد گروه سازوکار «بازار» برای رشته حقوق و «دولت» برای رشته زبان و ادبیات فارسی شد. نتایج نشان داد توجه هم‌زمان به مطلوبیت فردی و اجتماعی رشته‌ها می‌تواند باعث بهبود اولویت‌بندی و سیاست‌گذاری در تامین مالی آن‌ها شود. بنابراین، می‌توان با استفاده از این رویکرد، نقش دولت و تنظیم روابط بازیگران در صنعت آموزش عالی را مجدد تعریف کرد تا ضمن افزایش کارایی و اثربخشی سرمایه‌گذاری دولت در آموزش عالی و تحقق اهداف و برنامه‌های توسعه کشور از مزایای دیگر آن مثل تعادل عرضه و تقاضا در بازار آموزش عالی، عرضه رشته‌های بازار‌محور و جلوگیری از تولید انبوه دانش‌آموخته و توسعه بی‌رویه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی بهره‌مند شد.

Designing an Expert Model of Financing Mechanism of Humanities Discipline

As policy interventions in financing higher education system in Iran lacks the adequate effectiveness and efficiency, it is necessary to redefine the role of government and other actors in higher education industry. In this study, based on the individual utility and social utility of disciplines, an expert model was developed to determine the appropriate financing mechanism for humanities in bachelor degree. Using the experts’ knowledge along with the literature and fuzzy inference system, an expert model was designed by MATLAB software 2020a. Priority of the field in the “comprehensive scientific map of Iran” and indicators of social and individual utility of disciplines (extracted by research team) were used as inputs of model. A software was developed which presents the final model to determine mechanism of financing disciplines. Study of two sample disciplines resulted in “Market” group mechanisms for Law and “Government” mechanisms for Persian Language and Literature. The results show that simultaneous attention to individual and social utility of disciplines can improve prioritization and policymaking in financing. It can also increase the productivity of investment in higher education. Therefore, using this approach, it is possible to redefine the role of government and regulate the relations between actors in the higher education industry in order to increase the efficiency and effectiveness of government investment in higher education, implement Development Programs, keep a balance in higher education market, extend marketoriented disciplines, avoid mass production of graduates, and prevent the excessive development of universities and higher education institutes.