واکاوی جلوه‌های اخلاق اسلامی در سازمان: پژوهشی مبتنی بر تحلیل مضمون در نهج‌البلاغه

پیامدها و نتایج مثبت عمل به اصول اخلاقی در سازمان‌ها باعث شده که ضرورت اخلاق در محیط کار به مسئله‌ای غیرقابل انکار تبدیل شود. از آن‌جا که تعریف اخلاق و اصول اخلاقی متاثر از بینش و مکتب فکری است، رویکرد اسلامی به سازمان و مدیریت نیز چارچوب خود را در زمینه اصول اخلاقی حاکم بر سازمان دارد. برای شناخت این چارچوب لازم است به منابع دینی اعمّ از آیات و روایات مراجعه کرد. در میان این منابع، کتاب شریف نهج‌البلاغه ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. لذا در پژوهش حاضر، برای کشف جلوه‌های اخلاق اسلامی در سازمان، با استفاده از روش تحلیل مضمون به این منبع مراجعه شده‌است. در این پژوهش، 14 مضمون اصلی و 41 مضمون فرعی شناسایی شده که در شش دسته اخلاق در مدیریت، اخلاق در عملکرد کارکنان، اخلاق در تعامل با رقبا، اخلاق در تعامل با هم‌پیمانان و  اخلاق در تعامل با ارباب‌رجوع و مخاطبان دسته‌بندی شده‌اند. تعهد اخلاقی، روحیه خدمت‌گزاری و مردم‌داری، نگرش غیرمادی به مقام، عدالت، صداقت و حفظ عزت کارکنان در بعد مدیریت، کنترل درونی بر اساس تقوا، عزت‌مندی در برابر مافوق و زیردستان برای مدیر به منزله فرزند برای پدر در بُعد عملکرد کارکنان، توجه به حلال بودن مال و کسب روزی از طریق جلب رضایت خدا در بُعد مالی، رقابت سالم در بعد تعامل با رقبا، جلب رضایت مردم در تعامل با مخاطبان و پایبندی به تعهدات در تعامل با هم‌پیمانان، مضامین اصلی پژوهش می‌باشند.

Exploring the Manifestations of the Islamic Ethics in Organization: A Research Based on ThematicAnalysis Methodology in Nahj AlBalaghah

The positive consequences and outcomes of ethical behavior have resulted in the necessity of ethics in workplace and it has become an undeniable issue. Since the definition of ethics and ethical principles is affected by insights and doctrines, Islamic approach to organization and management has its own framework in the area of ethical principles in organizations. To understand this framework, it is necessary to refer to religious sources, including Quran verses and hadiths. Among these sources, Nahj AlBalaghah has unique characteristics. So in this study, using the method of content analysis, it has been referred to this source to discover the effects of Islamic ethics on the organization. Therefore, 14 main themes and 41 subthemes have been identified. These themes are categorized into 6 categories including ethics in management, ethics in employees’ performance, and ethics in interactions to competitors, ethics in interactions with allies, ethics in interaction with clients. The main themes of the study are ethical commitment, the desire to serving to people, immaterial attitude towards the position, justice, honesty and maintaining the dignity of the employees, internal control based on Taghva, respect to superiors, respect to subordinates by manager as a child for the father, attention to legitimacy of wealth and earning, gaining wealth by gaining God’s approval, correct competition with competitors, gaining people satisfaction, and adhering to commitments.