گونه‌شناسی ذهنیت نقش‌آفرینان در تدوین سیاست‌های نخبه‌گزینی و نخبه‌پروری: پژوهشی مبتنی بر روش‌شناسی کیو

با توجه به اهمیت جایگاه نخبگان کشور در تحقق اهداف و چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران و به منظور ایجاد محیطی پویا برای فعال‌سازی و اثرگذاری مناسب نخبگان در تحولات کشور، «سند راهبردی کشور در امور نخبگان» تدوین شده است. با این حال سیاست‌گذاری در حوزه نخبگان، عرصه‌ای نوپا در کشور بوده و به منظور موفقیت هر چه بیشتر در این حوزه، نیازمند انجام ارزیابی‌های گوناگون در رابطه با نحوه تدوین این سیاست‌هاست. از سوی دیگر نگاشت ذهنیت افراد درگیر در تدوین سند راهبردی کشور در امور نخبگان، می‌تواند باعث شناخت انواع نگرش‌های مسئولین کشور در این رابطه و نیز مقایسه و ارزیابی هر یک از این گونه نگرش‌های موجود گردد. بدین منظور در این پروهش به کشف و استخراج ذهنیت‌های دست‌اندرکاران در فرایند تدوین سند و صاحب‌نظران این حوزه در دو محور نخبه‌گزینی و نخبه‌پروری و نیز تسهیل اجرایی‌سازی آن، پرداخته شده است. برای انجام این پژوهش و تحقق اهداف در نظر گرفته‌شده، از روش «کیو» استفاده شده است. مراحل اصلی در این روش شامل انتخاب موضوع پژوهش و تدوین فضای گفتمان (مصاحبه‌های انجام گرفته قبل از تدوین سند)، ارزیابی و جمع‌بندی محتویات فضای گفتمان (در دو بخش نخبه‌گزینی و نخبه‌پروری)، انتخاب نمونه‌ای از عبارات –نمونه کیو، انتخاب مشارکت‌کنندگان (افرادی که قرار است ذهنیت‌های آنان شناسایی شود)، مرتب‌سازی و تحلیل داده‌های گردآوری شده با روش تحلیل عاملی و تفسیر عامل‌های استخراج شده، می‌باشد. در ادامه در مرحله تحلیل عاملیِ نتایج مصاحبه‌ها، شش گونه ذهنیتی در رابطه با بخش نخبه‌گزینی با عناوین «آرمان‌گرایان کارآفرین‌محور»، «آرمان‌گرایان منفعل و شعارمحور»، «آرمان‌گرایان منتقد»، «آرمان‌گرایان تحول‌خواه زمینه‌ساز تدریجی»، «واقع‌گرایان تحول‌خواه سیستمی دفعی» و «مجموعه‌گرایان واقع‌بین» و سه گونه ذهنیتی در رابطه با بخش نخبه‌پروری با عناوین «پرورش گلخانه‌ای تخصصی»، «پرورش باغچه‌ای عام» و «پرورش تلفیقی حمایت‌محور» استخراج گردید. در پایان به کمک ماتریس‌، مقایسه‌ای بین گروه‌های شناسایی‌شده صورت پذیرفت. در این ماتریس‌ها محورهای تمایز کلیدی گونه‌ها مشخص شده و وضعیت هر یک از گونه‌های ذهنیتی در رابطه با آن محورها مورد بررسی قرار گرفته است.

Typology of Actors’ Mindset in Developing EliteSelection and EliteTraining Policies: A Research Based on Q Methodology

Considering the importance of elites in achieving the goals and the National Vision of the Islamic Republic of Iran, and in order to create a dynamic environment for activating and influencing the elites in the country’s developments, a “national strategic document on elite affairs” has been compiled. However, policymaking for elites is a new and growing area in Iran. Therefore, various assessments regarding how to formulate these policies are needed for succeed. On the other hand, mapping the actors’ mindset involved in compiling the country’s strategic document in the affairs of the elites can identify the various attitudes of the policymakers in this regard. As well, it helps to compare and evaluate each of these attitudes. For this purpose, in this research, the mindsets of stakeholders in the process of document preparation and experts in this field in the two areas of eliteselection elitetraining have been explored, and the facilitating and implementation strategies have been studied. To perform this research and achieve the intended goals, the Q methodology has been used. In this research, six types of mindset related to the eliteselection entitled entrepreneurcentered idealists, passive and sloganoriented idealists, critical idealists, incrementaltransformational idealists, repulsivesystematic transformational realist, and realistic collectivists. Moreover, three types of mindset related to the elitetraining were extracted under the titles of specialized greenhouse training, general garden training, and supportoriented integrated training. Finally, using several matrixes, a comparison was made between the identified groups. In these matrices, the areas of differentiation were identified and the status of each type of mindsets comparing to those areas were examined.