نقش آب در سیاست‌‌های منطقه‌ای ترکیه

هر رفتاری از سوی هر دولتی در روابط بین‌الملل که در سیاست خارجی آن کشور تبلور می‌یابد، حامل پیام‌ها، انگاره‌‌ها و معانی خاصی است که محصول شرایط محیطی داخل و خارج از آن کشور می‌باشد. در این میان، ترکیه با حاکمیت حزب عدالت و توسعه از سال 2003 همواره در تلاش بوده‌است تا نفوذ و قدرت منطقه‌ای خود را در مناطق پیرامونی، به‌ویژه خاورمیانه، افزایش دهد. در همین راستا، پیرو تحولات سال 2011 و خیزش‌‌های مردمی کشور‌های عربی منطقه، در چارچوب دکترین عمق استراتژیک داوود اوغلو؛ آنکارا سعی کرده‌است تا با ابزار‌های متعددی اقدام به ارتقای جایگاه خود در خاورمیانه نماید. عنصر آب و هیدروپلیتیک، طی دو دهه گذشته، در کنار دیگر ابزار‌های ترکیه نظیر‌‌(ایدئولوژی اخوانی، قدرت نظامی، هاب انرژی، ترانزیت) به یکی از ابزار‌های مهم،‌ تاثیرگذار و راهبردی در مسائل داخلی و سیاست خارجی این کشور تبدیل شده‌است؛ بر همین اساس، در این مقاله سعی شده‌است تا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به این سوال پاسخ داده شود که آب چه نقشی در سیاست‌‌های منطقه‌ای ترکیه در خاورمیانه ایفا می‌کند؟ فرضیه پژوهش بر این نکته تاکید دارد که ترکیه طی دو دهه گذشته با استفاده از موقعیت هیدروهژمونی خود در هیدروپلیتیک خاورمیانه سعی کرده‌است تا از آب در راستای افزایش اقتدار سیاسی داخلی خود‌‌(افزایش مشروعیت، امنیت غذایی، امنیت انرژی) از یک سو و همچنین، استفاده از آن به‌عنوان دارایی(asset)، ابزار و همچنین، سلاح راهبردی در سیاست‌‌های خارجی خود در خاورمیانه از سوی دیگر، در راستای تبدیل شدن به هژمون منطقه‌ای در منطقه بهره‌گیری نماید. بنابراین، برخی از موارد استفاده از آب به‌عنوان سلاح از سوی رهبران ترکیه، صرف‌نظر از به مخاطره انداختن امنیت زیست‌محیطی کشور‌های منطقه مانند دشت مغان در شمال‌غربی ایران، ابعاد امنیتی حادی را در پی خواهد داشت؛ به شکلی که امکان وابسته شدن سیاست‌‌های داخلی و منطقه‌ای بغداد به آنکارا، دور از ذهن نخواهد بود؛ چنانچه در بررسی بحران سوریه، می‌توان یکی از عوامل مهم بی‌ثباتی این کشور را عدم دسترسی قشر روستایی به منابع آبی دانست.

the role of water in turkey’s regional policies

any behavior by any government in international relations that crystallizes in the foreign policy of that country carries special messages, ideas and meanings that are the product of the environmental conditions inside and outside that country. in the meantime, turkey, under the rule of the justice and development party since 2003, has always been trying to increase its influence and regional power in the peripheral regions, especially in the middle east. in this regard, following the developments of 2011 and the popular uprisings of arab countries in the region, within the framework of davutoglu’s doctrine of strategic depth; ankara has tried to improve its position in the middle east with several tools. during the last two decades, the element of water and hydropolitics has become one of the important, influential and strategic tools in the domestic issues and foreign policy of this country, along with other tools of turkey such as (brotherhood ideology, military power, energy hub, transit); accordingly, in this article, an attempt has been made to answer the question of what role water plays in turkey’s regional policies in the middle east using descriptive-analytical methods. the hypothesis of the research emphasizes the fact that during the last two decades, turkey has tried using its hydro-hegemonic position in the hydropolitics of the middle east to use water in order to increase its internal political authority (increasing legitimacy, food security, energy security) on the one hand, and also, use it as an asset, a tool, and also a strategic weapon in its foreign policies in the middle east, on the other hand, in order to become a regional hegemon in the region. therefore, some cases of using water as a weapon by turkish leaders, regardless of jeopardizing the environmental security of countries in the region such as the mughan plain in northwestern iran, will result in acute security dimensions; in such a way that the possibility of baghdad’s internal and regional policies being dependent on ankara is not out of the question; if in the analysis of the crisis in syria, one of the important factors of the instability of this country can be considered the lack of access to water resources by the rural population.