نظم و انتظام، نرم‏افزار لازم تکوین تمدن اسلامی

تکوین تمدن مستلزم فراهم آمدن مجموعه‌ای از عوامل مادی و معنوی است. در حقیقت تمدن دارای یک بخش سخت‌افزاری و یک بخش نرم‌افزاری است که با کمک هم تمدن را می‌سازند. در واقع تمدن مجموعه‌ای از عوامل را فراهم می‌آورد تا آحاد جامعه بتوانند نیازهای خود را دنبال کنند و پیشرفت آسان شود. برخی از نیازهای انسان در زندگی از طریق طبیعت تامین می‏شود و در نتیجه ادراکات اعتباری انسان متعلق به طبیعت می‏شود که این نیازها را برطرف می‏سازد؛ اما برخی دیگر از نیازها از طریق انسان‏های دیگر تامین می‏شود و در نتیجه ادراکات اعتباری انسان در این حالت متعلق به انسان است که نیازهای مذکور را برطرف می‏سازد. ایده برآوردن نیازهای متقابل در زیست جمعی بشر در فضایی آرام و امن و دور از تنش که بی‏تردید نظم چونان مقدمه‏ای لازم به منظور تحقق آن است، شکوفا می‎شود؛ در غیر این صورت در جوی آکنده از رعب و ترس ناشی از تجاوز به حریم آحاد جامعه، تصور شکل‏گیری و شکوفایی چنین ایده‏ای دور از انتظار است. جامعه متمدن، بر این اساس جامعه‏ای است که برخوردار از نظمی اجتماعی است؛ توانایی حفظ آن را از طریق ترغیب و تشویق و نه اجبار دارد؛ همواره در جهت ارتقای نظم اجتماعی و بهبود زندگی می‏تواند راه‏ها و شیوه‏های بهتری را انتخاب کند و پیش گیرد. بر این اساس، ارزش کار تلاشگران عرصه حفظ نظم در جامعه اسلامی ملهم از فرمایش ارزنده پیشوای این آیین که امنیت و آرامش را یکی از دو موهبت ناشناخته پروردگار معرفی می‏کند، به مثابه تمهیدگران روند تمدن‏سازی دوچندان آشکار می‏شود. این نوشتار با مفروض انگاشتن ضرورت نظم در تکوین و شکوفایی تمدن اسلامی قصد دارد بایسته‏های نیروهای عهده‏دار وظیفه خطیر تامین نظم و آرامش را واکاوی و بررسی کند.