>
Fa
  |  
Ar
  |  
En
ماهیت نظم تمدنی در اسلام
نویسنده
بابائی حبیبالله
منبع
مطالعات راهبردي ناجا - 1397 - دوره : 3 - شماره : 10 - صفحه:47 -63
چکیده
هرچند در قرآن کریم لفظ «نظم» به کار نرفته، اما از مفاهیم دیگری استفاده شده است که هر یک از آنها بُعدی از ابعاد «نظم کلان» را در دو سطح تکوین (آفرینش) و تشریع (قانون) نشان میدهند. «ظلم»، «عدل»، «تفاوت»، «قدر»، «صف»، «وقت» و «حد» از مفاهیم قابل اعتنا در ترسیم الگوی نظم اسلامی هستند. آنچه جایگاه هر یک از این مقولهها را در تعریف نظم اسلامی معلوم میکند، غایت و هدفی است که از برقراری نظم توقع میرود. اگر ایجاد سلسله مراتب در نظام اجتماعی یا امت اسلام غایت نظم باشد، میتوان در مفهوم نظم بر مفهوم «ترتیب» و «صف» تاکید کرد. اگر تحفظ بر زمان و صرفهجویی در وقت در سطح کلان جهان اسلام مد نظر باشد، بالطبع مفاهیمی مانند «وقت» و «الساعه» اهمیت پیدا میکنند. اگر ایجاد آشتی و دوستی از برقراری نظم منظور باشد، مفاهیمی مانند «عفو» و «احسان» و پرهیز از «اختلاف» و «تنازع» باید مورد تاکید قرار گیرند و اگر غایت از ایجاد نظم، ایجاد جامعه یا تمدنی مبتنی بر حدود و حقوق باشد، آنگاه مفاهیمی مانند «قدر»، «عدل» و «حد» را میتوان در نظر گرفت. در این مقاله مفهوم «قدر» در قرآن به عنوان مفهوم پایه در ایجاد نظم در جامعه و «نظم جامع» در امت اسلام مورد تاکید قرار میگیرد. در تحلیل خاستگاه نظم، علاوه بر «نظم قراردادی» در اندیشه هابز و «نظم اخلاقی» در اندیشه دورکیم، بر «نظم معنوی» در اندیشه اسلامی تاکید شده است و آوردههای نظامبخش معنویت را در تمدن اسلامی و امت مسلمان، ممتاز و متمایز نشان میدهد.
کلیدواژه
تمدن، نظم، قدر، نظم معنوی، نظم جامع
آدرس
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی, ایران
پست الکترونیکی
h.babaei@isca.ac.ir
The Nature of Civilizational Order in Islam
Authors
Babaei Habibolah
Copyright 2023
Islamic World Science Citation Center
All Rights Reserved