بررسی یک زبان رمزی: قوش دیلی یا اَه‌یِرّی دیل در طایفۀ سارویی از ایل قشقایی

در برخی از طوایف ایل قشقایی، به‏جز زبان ترکی، زبانی منحصر به طایفه نیز به صورت قراردادی وجود دارد. این زبان را قشقایی‌ها «قوش دیلی» -زبان پرندگان- یا «اَه‌یِرّی دیل» -زبانی که دیگران قادر به فهم آن نباشند- می‌نامند. نوشتار حاضر، ضمن معرّفی زبان رمزی طایفۀ سارویی از ایل قشقایی، به فرایندهای واژه‏سازی و برخی ویژگی‏های اجتماعی و کاربردی این زبان می‏پردازد. جمع‌آوری مواد زبانی به روش میدانی و با مصاحبه بر اساس پرسش‌نامۀ طرح ملی اطلس زبانی ایران پرمون (1385) صورت گرفت. برخی از واژه‌ها نیز در روند انجام مصاحبه افزوده‌شدند. سپس، داده‌ها با توجّه به فرآیندهای واژه‌سازی و ویژگی‌های زبان مخفی کالوه (1388)، تحلیل شد. نتایج تحلیل تا حدود زیادی با ویژگی‏های مطرح‏شده توسط کالوه (1388) تطابق دارد. وجه تمایز اَه‌یِرّی دیل از ترکی قشقایی واژه‌های آن است. فرایندهای واژه‌سازی در این زبان شامل ابداع، قرض‌گیری و ترکیب است. نحوۀ قرارگیری عناصر جمله و همچنین وندها، حروف اضافه و اعداد مطابق با ترکی قشقایی است، اما افعال در این زبان از ترکیبی از واژه‌ای قراردادی و فعل همکرد یا معین ساخته می‌شود.

the investigation of a coded language: ghosh dili or ayereh dil in the sarui clan of the qashqai tribe

in some tribes of qashqai, apart from the turkish language, there is also a conventional language. qashqais call this language qoush dili (the language of birds) or ayiri dil (a language that others cannot understand). in this research, while introducing the coded language of sarui clan of qashqai, we investigate the word-making processes and some social and practical features of this language. the data were collected through field method, interview, and a questionnaire. the questionnaire was adopted from national language atlas plan of iran permon (2006). then, the data were analyzed according to the processes of word formation and the characteristics of calvet’s (2009) secret language. the results were largely consistent with the proposed features of calvet. the distinguishing feature of ayiri dil from qashqai turkish is its words. vocabulary processes in this language include invention, borrowing, and synthesis. the results of the analysis largely agree with the characteristics proposed by kalveh (2008). the distinguishing feature of ayerri dale from qashqai turkish is its words. word formation processes in this language include invention, borrowing and combination. the arrangement of sentence elements as well as verbs, prepositions, and numbers is in accordance with qashqai turkish. the verbs in this language are made of a combination of conventional words and auxiliary verbs.