تاثیر متغیرهای اجتماعی بر تنوعات واکه‏ای گویش‏های اجتماعی فارسی در نهبندان

گویشوران مختلف گونه‌های زبان فارسی دارای گویش‌های اجتماعی هستند که تحت ‏تاثیر عوامل گوناگون اجتماعی شکل می‏گیرند. پژوهش حاضر، که از نوع توصیفیتحلیلی است، قصد دارد تنوعات واکه‏ای فارسی معیار در گویش نهبندانی را توصیف و تاثیر عوامل اجتماعی جنسیت، سن و تحصیلات بر میزان استفاده از آن‌ها را بررسی و تحلیل نماید. به ‏این منظور، گفتار 24 گویشور نوجوان، جوان و مسن نهبندانی واجد شرایط، به منظور استخراج تنوعات واکه‏ای مربوط، به روش میدانی (مصاحبه) ضبط و سپس آوانویسی شد. نمونه‏ها به دلیل مهاجرپذیر بودن منطقه به‏ صورت هدفمند انتخاب شدند. آن‏گاه فراوانی آن‏ دسته از تنوعات واکه‏ای، که در گفتار گویشوران بسامد وقوع بالایی داشتند، تحلیل و بقیه تنوعات فقط توصیف گردید. یافته‏های پژوهش نشان داد تحصیلات عامل مهمی در شکل‏گیری گویش اجتماعی است. گفتار جنس مونث در هر دو گروه باسواد و بی‏سواد، به‏جز زنان مسن بی‏سواد، به فارسی معیار نزدیک‏تر است. افزایش سن در گروه جوانان و گویشوران مسن، در تنوعات واکه‏ای مختلف نتایج متفاوتی در ‏بر ‏داشته است. نتایج، همچنین، آشکار ساخت که نوجوانان در برخی تنوعات مورد مطالعه که ریشۀ تاریخی داشتند، درصد کمتر و در بقیه موارد درصد بیشتری از صورت‏های غیر ‏معیار را به خود اختصاص داده‏اند. همچنین مشخص شد جنسیت نقش مهمی در تمایز گفتار گویشوران دارد. در گروه نوجوانان، گفتار دختران نوجوان، در هر دو گروه دارای والدین باسواد و بی‏سواد، نسبت به پسران همان گروه‏ها به فارسی معیار نزدیک‏تر است. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که گویش‏های اجتماعی فارسی حتی در جوامع زبانی کوچکی که به گونۀ زبانی محلی خودشان صحبت می‏کنند و همبستگی زبانی آن‌ها زیاد است نیز وجود دارند.

The Effect of Social Variables on Vowel Variations of Sociolects of Persian in Nehbandan

Different speakers of Persian varieties have sociolects developed due to various social variables. The present descriptiveanalytic study aims at descrbing vowel variations of Nebandani dialect of Persian and investigating the effect of social variables including gender, age and education on the use of the given variations. Having interviewed the informants, the relevant vowel variations were extracted from the recorded speech of 24 qualified adolescents, young and old speakers. Due to the high rate of immigration to this area, the samples were selected purposefully. After transcibing their speech, the frequency of the recurrent vowel variations was determined and the remaining variations were just described. The results showed that education played an important role in distinguishing the speech of different speakers. Females’ speech in both literate and nonliterate groups, with the exception of nonliterate old women, was closer to the standard Persian. In young and old speaker groups, aging had different results with regard to different vowel variations. The results also revealed that adolescents rarely used some variations having historical roots. However, concerning variations with no historical origin, they used more nonstandard forms. It was also found that gender played an important role in differentiating the speech of male and female speakers. The speech of adolescent girls having literate and nonliterate parents was closer to standard Persian than the boys of the same group. Therefore, it can be concluded that sociolects occur even in small language communities speaking their own speech variety and having high language solidarity.