افزایش آگاهی زیست‌محیطی مخاطبان از طریق رسانه با تاکید بر تلویزیون (نمونۀ مورد مطالعه: شهروندان تهرانی)

آگاهی‌‌بخشی زیست‌محیطی، ازجمله موضوعات موردتوجه محققان در سال‌های اخیر بوده است. در کشور ایران، با وجود شاخص‌های زیست‌محیطی نامناسب، افزایش آگاهی مردم و تقویت حس طبیعت‌دوستی می‌تواند در کاهش آسیب‌ها موثر باشد. یکی از این منابع آگاهی‌بخش، رسانه‌ها هستند و در این میان، تلویزیون می‌تواند نقشی موثر داشته باشد. از این رو، هدف پژوهش، بررسی تاثیر برنامه‌های تلویزیون بر افزایش آگاهی زیست‌محیطی شهروندان تهرانی است. این پژوهش، پیمایشی است و جامعۀ آماری آن را شهروندان 18 سال به بالای مناطق 22گانۀ شهر تهران تشکیل می‌دهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر است که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دو مرحله‌ای انجام شده و از نرم‌افزار spss برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. پایایی پرسشنامه با استفاده از «ضریب آلفای کرونباخ» بررسی و برابر 0.83 تعیین شد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری همبستگی، t، لون و کروسکال‌والیس استفاده شد. براساس یافته‌ها، 61.5 درصد پاسخگویان، از تلویزیون، درخصوص محیط‌زیست کسب آگاهی می‌کنند و بیشترین شمار مخاطبان، مربوط به مخاطبان شبکه‌ سۀ با 82.6 درصد است. همچنین در بررسی رابطۀ تماشای برنامه‌های تلویزیون و کسب آگاهی در ابعاد اطلاع‌رسانی و دانش‌زیست‌محیطی، مقدار ضریب همبستگی به ترتیب 0.382 و 0.374 بود که وجود رابطۀ معنادار تایید شد. در مجموع، هر دو بُعد، تاثیر رسانه بر افزایش آگاهی را تبیین می‌کند، اما برای اثربخشی بیشتر، این انتظار وجود دارد که در رسانۀ ملی به‌ویژه حوزۀ سیما با رویکرد تقویت دانش زیست‌محیطی، برای تولید‌ برنامه با موضوع محیط‌زیست در شبکه‌های پرمخاطب، سیاستگذاری‌های لازم صورت گیرد.

enhancing the environmental awareness of the audience through media with emphasis on television (case study of tehran citizens)

environmental awareness has been among the issues of the researchers’ interest in recent years. in iran, despite unfavorable environmental indices, increasing public awareness and strengthening the sense of nature-loving can be effective in reducing the corresponding harms. one of these sources of information is the media among which, television can play an influential role. therefore, the goal of this study is to examine the effect of television programs on increasing the environmental awareness of tehran citizens. the study is a survey and its statistical population includes 18-year-old citizens in the 22 districts of tehran. according to cochran’s formula, the sample size is 384 indicated via a two-stage cluster sampling method and spss software was used to analyze the data. the reliability of the questionnaire was evaluated using cronbach’s alpha coefficient and was determined to be 0.83. correlation, t, levene and kruskal-wallis tests were used to analyze the data. according to the findings, 61.5% of the respondents learn about the environment through television and the highest audience number belongs to channel 3 with 82.6%. also, in examining the relationship between watching tv programs and gaining knowledge in the dimensions of “information giving” and “environmental knowledge”, the correlation coefficient values were 0.382 and 0.374, respectively, which confirms the existence of a significant relationship. in sum, both dimensions explain the impact of the media on awareness raising but in order to be more effective, it is expected that necessary policies are made in the national media (irib), especially in irib’s tv, to produce programs on the subject of environment in popular channels with the approach of strengthening environmental knowledge.