استفادۀ کاربران از رسانه‌های اجتماعی و رابطۀ آن با سواد رسانه‌ای (در حوزۀ سلامت شهر تهران)

استفادۀ آگاهانه از رسانه‌های اجتماعی و در امان ماندن از آسیب چالش‌هایی نظیر اخبار جعلی، نیازمندِ داشتنِ سواد رسانه‌ای است. پرسش محوری این پژوهش، عبارت است از اینکه: سواد رسانه‌ای کاربران در زمینۀ سلامت، تا چه حد با میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی و نحوۀ استفاده از آن، در ارتباط است؟ روش تحقیق، پیمایش و ابزار سنجش، پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته با ضریب آلفای کرونباخ 837/0 است. جامعۀ آماری، شهروندان بزرگسال تهرانی هستند که در اردیبهشت 1398، کاربر اینترنت بوده‌اند. منظور از سواد رسانه‌ای سلامت، درک افراد از توانایی‌شان در دسترسی، تحلیل، خلق و انتقال پیام‌های ارتباطی در حوزۀ سلامت از طریق رسانه‌هاست. براساس یافته‌ها، رابطۀ همبستگی بین میزان برخورداری از سواد رسانه‌ای سلامت با میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی (به‌طور عام) و همچنین نحوۀ استفاده از این رسانه‌ها در حوزۀ سلامت (تنوع رسانه‌های اجتماعی مورداستفاده و بهره‌گیری از کارکردهای آنها در حوزۀ سلامت) معنادار است. در عین حال، تفاوت معنادار آماری بین میانگین سواد رسانه‌ای سلامت زنان و مردان، گروه‌های سنی گوناگون و ساکنان مناطق مختلف شهر وجود ندارد. رگرسیون خطی چندمتغیره نشان می‌دهد متغیرهای «استفاده از کارکردهای رسانه‌های اجتماعی در حوزۀ سلامت»، «تنوع رسانه‌های اجتماعی مورداستفاده در حوزۀ سلامت»، «منطقۀ محل سکونت» و «سال‌های تحصیل»، در مجموع، 5/33 درصد از واریانس سواد رسانه‌ای سلامت را تبیین می‌کنند. می‌توان چنین نتیجه گرفت که با وجود گسترش دسترسی اعضای جامعه به رسانه‌های اجتماعی، پایین بودن تحصیلات و پایگاه اقتصادی، مانع برخورداری کاربران از سواد رسانه‌ای سلامت است. ولی این انتظار وجود دارد که با بهره‌گیری از انواع ظرفیت‌های رسانه‌های اجتماعی در حوزۀ سلامت، سواد رسانه‌ای سلامت کاربران افزایش یابد.

The Relationship between Social Media Consumption by the Users and Media Literacy (in the Domain of Tehran’s Health)

The conscious use of social media and not falling victim to fake news requires possessing media literacy. The main question of the present research is as follows: What is the correlation between internet users’ Media Health Literacy and their Social Media Consumption. The research method was survey conducted in May 2019. The statistical population was adult citizens of Tehran who were internet users and the data was measured using a researchermade questionnaire whose reliability has been confirmed (Cronbach’s Alpha = 0.837). By Media Health Literacy, we mean people’s understanding of their abilities to access, analyze, create and convey communicative messages in the field of health through media. According to the findings, Health Media Literacy was significantly correlated with the frequency of Social Media Consumption (in general) and Social Media Usage (the variety of social media in use and using their applications in the health domain) in the field of health. However, no statistically significant relationship was found between the average Media Health Literacy of males and females, across different age groups and across residents of various city areas. Multiple linear regression shows that variants like ‘gratifications obtained from using social media in the field of health’, ‘variety of the used healthrelated social media’, ‘area of residence’ and ‘years of education’ were able to define 33.5 percent of Media Health Literacy variance. It can be concluded that despite the spread of social media penetration, factors like the level of education and economic status influence the users’ health media literacy. But it is expected that the users’ Media Health Literacy is enhanced using various capabilities of the social health media