بررسی سبکی و محتوایی مثنوی «آلات جنگ» سرودۀ میرزا محمدطاهر قزوینی

مثنوی «آلات جنگ» سرودۀ میرزا محمدطاهر قزوینی، از آثار منظوم و ارزشمند قرن یازدهم و اوایل دوازدهم هجری است. این اثر دارای 800 بیت می‌باشد و در قالب مثنوی سروده شده است. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی ، ضمن معرفی مختصری از نویسنده و معرّفی اثر ارزشمندش به بررسی مختصّات سبک شناسانۀ این اثر پرداخته شده است. قزوینی در این کتاب سعی دارد در قالب کلامی موزون و منظوم و با بهره گیری از صورخیال و صناعات شعری به معرّفی آلات و ادوات جنگی عهد صفوی بپردازد. شاعر برای غنی کردن اشعار و اندیشه های خود از تلمیحات و اشارات تاریخی بهره جسته است. نکتۀ قابل توجّه این است که در تصویرسازی و تصویرآفرینی با جنگ ابزارها در مثنوی «وصف آلات جنگ»، میرزا محمد طاهر وحید قزوینی، متاثر از دورۀ صفویه بوده و این اثر از نخستین دیوان‌هایی است که آلات و ابزارهای جنگی جدید، مانند تفنگ و سلاح‌های آتشین را به تصویر کشیده است. وحید قزوینی بارها در کتاب خود به داستان‌ها، روایات دینی، حوادث تاریخی و اسلامی و شخصیت‌های بزرگواری چون پیامبر اکرم (ص) و علی (ع) پرداخته و در کنار این مباحث، آشنایی خوبی نیز به ادبیّات فارسی و عربی دارد و به این داستان‌ها و شخصیت‌ها گاه اشاره می‌کند. بررسی سطوح فکری، زبانی و ادبی این اثر بی شک مسیر شناخت از تفکر و رویّۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران هموارتر می‌کند.

a thematic and stylistic analysis of mohammad taher qazvini’s masnavi weapons of war

mirza mohammad taher qazvini’s weapons of war is one of the most valuable and poetic works of the 11th and early 12th centuries ah. this work includes 800 lines and is composed in the form of masnavi. in this research, while briefly introducing the author and his valuable work, the stylistic coordinates of this work have been studied. this research has been done based on a descriptive-analytical method. the poet has used historical allusions and hints to enrich his poems and thoughts. it is noteworthy that mirza mohammad tahir vahid qazvini was influenced by the safavid period in his illustration and depiction of war tools in masnavi weapons of war  and this work is one of the first instances to use new weapons tools such as pistols and weapons and guns.  in his book, vahid qazvini has repeatedly dealt with stories, religious narrations, historical and islamic events, and great personalities such as the holy prophet (pbuh) and imam ali (as). in addition to these topics, he is well acquainted with persian and arabic literature and refers to stories and characters. the study of intellectual, linguistic and literary levels of this work undoubtedly paves the way for the knowledge and thinking of the poet’s scientific and literary practice for those who are interested as well as the researchers.