توصیف ساحت های اباحی و معنوی معشوق در تغزلات قصاید مدحی حکیم سنایی

دیوان حکیم سنایی غزنوی با بیش از سیزده هزار بیت، مشتمل است بر سروده‌هایی در قالب‌های قصیده، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، مسمط، غزل، قطعه و رباعی. سرودن تغزل و گرایش به مجادله‌های عاشقانه و جاذبه‌های آن، گاه‌ و بی­گاه، شاعر را به خود مشغول می‌دارد. مقدمۀ قصاید مدحی سنایی که به توصیف معشوق پرداخته است، هرچند که ازلحاظ شمار ابیات، یکدست نیست و غالباً بین 7 تا 29 بیت است ولی جایگاهی درخور در قصاید مدحی وی به خود اختصاص داده است. در این مقاله سعی شده است ضمن معرفی اجمالی جنبه‌های مختلف توصیف معشوق از قبیل؛ ساحت اباحی و معنوی یا گزارشگر صورت و تشبیهات حسی و عقلی و...، سیمای معشوق سنایی با تاکید بر تحول فکری شاعر، بررسی و تحلیل شود؛ بنابراین، ابتدا مهم‌ترین و ویژه‌ترین رویکردهای سنایی در ترسیم سیمای معشوق، استخراج و در هشت گروه، دسته‌بندی‌ شده است. سپس با مطالعه و بسامد یابی واژه‌ها و ارائۀ نمودار، اهمیت، چگونگی کاربرد، جایگاه آن‌ها و نحوۀ تحول فکری در تصویرآفرینی سنایی از سیمای معشوق، در تغزلات قصاید مدحی وی تحلیل‌شده است. حضور مشخصه‌های سبک خراسانی و رگه‌هایی از تحولی که بعدها چراغ راه شاعران درزمینۀ پرداختن به معشوق می‌شود، از برجستگی‌های تغزلات قصاید مدحی سنایی است که در این پژوهش به آن پرداخته می‌شود. روش پژوهش، توصیفی و تحلیلی با ارائه نمودارهای آماری است.

describing the immoral and spiritual areas of the beloved in the lyric poems of hakim sanaei

the ghaznavid divan of hakim sanai, with more than thirteen thousand verses, consists of poems in the form of ode, composition, preference, mesmat, lyric, piece and quatrain. composing a lyric and tending to romantic controversies and its attractions, the poet occasionally preoccupies himself. introduction to sanai’s hymns which describe the beloved, although not uniform in number of verses and is often between 7 and 29 verses, but has a place in his hymns. in this article, while briefly introducing various aspects of the description of the beloved, such as; the field of immorality and spirituality or the reporter of the face and sensory and intellectual similes, etc, the image of the beloved sanai with emphasis on the poet’s intellectual evolution, should be examined and analyzed; therefore, first, the most important and special approaches of sanai in drawing the image of the beloved have been extracted and classified into eight groups. then, by studying and finding the frequency of words and presenting diagrams, their importance, how they are used, their place and the way of intellectual development in sanai’s depiction of the beloved’s image are analyzed in the lyric poems of his praise poems. the presence of characteristics of khorasani style and traces of change that later become the beacon of poets in the field of dealing with the beloved, is one of the highlights of the lyric poems of sanai praise that are addressed in this study. the research method is descriptive and analytical with statistical charts.