نقش جغرافیای انسانی قزوین در مناسبات ایران و شبه قاره هند( متون ادبی – تاریخی فارسی)

قزوین شهری رجال‌پرور در طول تاریخ بعد از اسلام بوده است. تا زمان تیموریان و ایلخانان، این شهر و مناطق تابعۀ آن گریزگاه فراریان سیاسی و متهمان مذهبی بود. موقعیت جغرافیایی شهر سبب گردید از همان ابتدای حاکمیت صفویان، مورد توجه شاه اسماعیل و شاه تهماسب قرار گیرد. شاه تهماسب بنا به دلایل مختلف آن را به پایتختی برگزید. باتوجه به اینکه ابعاد فرهنگی – اقتصادی هر شهری تابع مرکزیت سیاسی آن است، بنابراین تمرکز حکومت و قدرت سیاسی در قزوین بر شرایط این شهر بسیار تاثیرگذار بود. بعد از انتقال پایتخت به اصفهان، قابلیت اقتصادی شهر رو به تنزل نهاد اما همچنان نقش سیاسی و فرهنگی خود را حفظ نمود.  این در  حالی است که به خاطر وجود علمای مذهبی، شاعران و نویسندگان و رجال صاحب‌منصب قزوین، نقش کلیدی در روابط فرهنگی – سیاسی و اقتصاد با خارج بخصوص شبه‌قاره ایفا می‌کرد و هم رجالی را از شهرهای دیگر جذب می‌نمود. در عین حال عواملی چون رسمی شدن مذهب تشیع، فشار مذهبی (تعصب) و قدرت سیاسی این خطّه، مهم‌ترین دلایل و بسترساز روابط فرهنگی – سیاسی ایران و دولت‎های خارجی بخصوص شبه‌قاره در این عصر بوده است. همچنین به دلیل روح تسامح مذهبی حاکم بر دربار هند نسبت به مهاجرین، هریک از آن‌ها نیز حلقه‌های فکری و فرهنگی بین ایران و سرزمین هند شدند. از سوی دیگر روابط و تعاملات تنگاتنگ سرزمین های ایران و هند در طول تاریخ، خود شاهد دیگری بر این مدعا است؛ به خصوص اینکه زبان و ادبیات فارسی در زمان تیموریان و مغولان  ایران و هند از چنان حرکت و اقتداری برخوردار گردید که کلیۀ گزارش ها و مکاتبات حکومتی هند می بایست در کنار زبان بومی هند به فارسی نوشته می شد و شاعران هندی عهد تیموری در هندوستان غالباً دو زبانه بودند. همین امر سبب تشویق بومیان شبه قاره به فراگیری زبان فارسی گردید و به گواهی شواهد تاریخی، لغات فارسی در اغلب این نقاط، هماهنگ و هم رنگ واژه های بومی هندی شدند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی – تحلیلی (کتابخانه ای) می باشد.

The role of Qazvin geography between Iran and the subcontinent (Literary texts - Persian history)

Qazvin has been a city of dignitaries throughout postIslamic history. Until the time of the Timurid and Ilkhans, this city and its subordinate areas were a refuge for political fugitives and religious defendants. The geographical location of the city caused it to be noticed by Shah Ismail (Ismail I) and Shah Tahmasb (Tahmasb I) from the beginning of the Safavid rule. Shah Tahmasb chose it as his capital for various reasons. Given that the culturaleconomic dimension of any city is subject to its political centrality, so the concentration of government and political power in Qazvin was very influential on the conditions of this city. After the transfer of the capital to Isfahan, the economic capability of the city declined. But it still retained its political and cultural role. However, due to the presence of religious scholars, poets, writers and officials of Qazvin, it played a key role in culturalpolitical and economic relations with foreign countries, especially the subcontinent, and also attracted dignitaries from other cities. At the same time, factors such as the formalization of Shiism religion, religious pressure (prejudice) and political power of this region, have been the most important reasons and the basis of culturalpolitical relations between Iran and foreign governments, especially the subcontinent in this era. Also, due to the spirit of religious tolerance of the Indian court towards the immigrants, each of them became an intellectual and cultural circle between Iran and the Land of India. On the other hand, the close relations and interactions between the lands of Iran and India throughout history are another proof of this claim; especially since the Persian language and literature during the time of the Timurid and Mongol of Iran and India had such a movement and authority that all reports and correspondence of the Indian government had to be written in Persian alongside the native language of India and Indian poets of the Timurid era in India were often bilingual. This encouraged the natives of the subcontinent to learn Persian, and according to historical evidence, Persian words in most of these places became synonymous with the native Indian words.