بررسی زن ستیزی و زن ستایی در دیدگاه جامی (با تکیه بر لیلی و مجنون و سلامان و ابسال)

از گذشته تاکنون جایگاه و سیمای زن در ادبیات فارسی یکسان نبوده‌است و در ادوار تاریخی مختلف، جلوه‌ای از زن ستایی و زن ستیزی در آثار ادبی دیده می‌شود. جامی به عنوان یکی از شعرای دورۀ تیموریان در اشعار خود جلوه‌های متفاوتی از زن را مطرح نموده است. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی دیدگاه  متناقض نمای جامی دربارۀ  سیمای زن در دو مثنوی لیلی و مجنون و سلامان و ابسال پرداخته می شود. هدف از این جستار، واکاوی زن ستایی (لیلی و مجنون) و زن ستیزی (سلامان و ابسال) در اشعار جامی است. بررسی سیمای زن در این دو مثنوی بیانگر دو دیدگاه متضاد در آثار جامی است چنان که در لیلی و مجنون تصویری مثبت از ویژگی‌های زن چون تجلی روح الهی، خردمندی، وفاداری، پاکدامنی و ... ارائه نموده و در سلامان و ابسال، زن را موجودی فریبکار، ناقص عقل، وسیلۀ کامجویی مردان، بی و‌فا، کافر نعمت، بدخو و نادان معرفی کرده است. هر چند گاهی در لیلی و مجنون نیز به ندرت شاهد زن ستیزی از زبان بدگویان برضد لیلی هستیم؛ این امر می‌تواند هم به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دورۀ جامی و هم به دیدگاه شخصی او در ارتباط با زن ستیزی و زن ستایی از ارائه داستان و نمادسازی باشد.

A study of misogyny and feminism in Jami’s perspective (Relying on Lily, Majnoon, Salaman and Absal)

From the past until now, the position and image of women in Persian literature has not been the same and in different historical periods, manifestations of feminism and misogyny can be seen in literary works. Jami, as one of the poets of the Timurid period, has introduced different manifestations of women in his poems. In this research, with a descriptiveanalytical method, the contradictory view of Jami’s view about the appearance of women in the two Masnavi of Lily and Majnoon and Salaman and Absal is investigated. The purpose of this article is to analyze femininity (Lily and Majnoon) and misogyny (Salaman and Absal) in Jami’s poems. Examining the image of women in these two Masnavi shows two opposing views in Jami’s works, as in Lily and Majnoon it presents a positive image of the characteristics of women such as the manifestation of the divine spirit, wisdom, loyalty, chastity, etc., and in Salaman and Absal, the woman. He has introduced a deceitful being, imperfect of intellect, a means of seeking men, unfaithful, an infidel of blessings, illtempered and ignorant. Although sometimes in Lily and Majnoon we rarely see misogyny from the language of slanderers against Lily; This can be both the political, social and cultural context of the Jami period and his personal views on misogyny and the glorification of storytelling and symbolism.