تحلیل اصطلاح «بخت» در منظومه های «اقبال نامه» و «مخزن الاسرار» از منظر تقدیرگرایی زروانی، با نگاهی به تحلیل گفتمان

تقدیرگرایی از موضوعات مهم در فلسفه و کلام  است که به تبع آن در حوزۀ ادبیات نیز راه یافته است. انسان در انجام بسیاری از اعمال خود، وجود اراده آزاد را آگاهانه و ناآگاهانه می‌پذیرد امّا هنگامی که ناکام می‌شود، به تقدیر متوسل شده و به نیرویی مافوق ارادۀ خود که در نهایت او را مقهور ساخته باور پیدا می‌کند و از آن سخن می‌گوید. از آن جا که برمبنای نظرات فرضیه پردازانی چون فرکلاف  تحلیل گفتمان تجزیه و تحلیل زبان در کاربرد است و نمی‌تواند منحصر به توصیف صورت‌های زبانی مستقل از اهداف و کارکردهایی باشد که این صورت‌ها برای پرداختن به آنها در امور انسانی به وجود آمده‌اند، با توجه به بسامد بالای واژه هایی نظیر«بخت» یا «زمانه» در آثار بسیاری از شعرا و نویسندگان این واژه ها باید به عنوان واژه هایی «نشان دار» در نظر گرفته شود که حامل بار فرا معنایی و فرامتنی هستند و ریشه در ناخودآگاه و ایدئولوژی گویندگان آن ها دارد. در این مقاله ارتباط این اصطلاحات در منظومه های «اقبال نامه» و «مخزن الاسرار» نظامی با تفکّر تقدیرگرایی زروانی بررسی شده و شیوۀ تحلیل با توجّه به نظریه نورمن فرکلاف در تحلیل گفتمان، بررسی موقعیت فرامتنی این اصطلاحات قرار داده شده و سرانجام ضمن بررسی این اصطلاحات پیرامون سیر، تداوم و تاثیر تقدیرگرایی زروانی–مهری بر افکار و آثار نویسندگان و شاعران و نیز انتقال این تفکّر به دوره‌های بعد بحث شده است.

Analyzing the word Fortune in Eghbalname and Makhzan -al-asrar from the perspective of fatalism regards the ‎analysis of Fairclough ’s discourse

Fatalism is one of the major discourses in the field of literature. In many of his actions, man accepts the free will consciously and unconsciously, but when he fails to resort to fate and believes in and speaks of the supreme will that has finally subjugated him. Whereas, based on the theories of theorists such as Yule, Brown and Fairclough, discourse analysis is applied to language, it cannot be limited to describing linguistic statements that are independent of the purposes and functions that these statements are designed to address in human affairs. , Given the high frequency of words like &fortune& in the books of many poets and writers, these words should be regarded as &signified& words that carry the metasemantic and transnational concept, rooted in the subconscious and ideology of their speakers. In this article I will attempt to examine the relationship of these words in &Eghbalname& and &Makhzan alasrar” ‘s Nezami poem with Zurvanian fatalism thinking and to analyze the discourse based on Norman Fairclough ’s theory of analysis. In this article, while discussing these vocabulary, the persistence and effect of Zurvanian Mehri fatalism on the thoughts and works of writers and poets, as well as the transmission of this thinking to later periods are discussed.