تحلیل گفتمان مسلط در غزلیات حافظ بر مبنای وجوه چالشی-استدلالی نظریه کنش‌گفتار

کنش گفتار، یکی از مباحث مهم کاربردشناسی و فلسفه زبان است که پژوهشگر در تحلیل خود، بیشترین نقش را به گفتمان در بافت قائل می‌شود. این مقاله بر آن است که از گفتمان مسلط غزلیات حافظ روشنگری کرده و نشان دهد که شاعر، در جایگاه یک منتقد اجتماعی، برای القای دیدگاه‌های خود به مخاطب، چگونه از شیوه‌های کلامی متعدد و کنش‌های گفتار بهره برده است. بررسی کنش‌های گفتار غزلیات حافظ، برای کشف ابعاد نظام باورهای او، دارای اهمیت پژوهشی است. فرض بر این است که گفتمان مسلط و وجه ممیزه غزلیات حافظ، گفتمان رندی است و از ایدئولوژی و نحوه ارتباط شاعر با نهادهای قدرت حکایت دارد. بدین منظور، بر اساس مباحث مرتبط با نظریه کنش گفتار با محوریت الگوی پنج‌گانه‌ جان سرل، عمل نمودیم و داده‌های مستخرج از دیوان را به روش‌های آماری توصیفی، مورد تحلیل و تفسیر قرار دادیم. ره‌آورد تحقیق، حاکی از آن است که حافظ، در تولید گفتمان خود، از کنش‌های تلفیقی و شیوه‌های مختلف استدلال ازجمله آمرانه اقناعی چالشی ترغیبی استفاده کرده تا با تاثیرگذاری بهتر بر مخاطب، او را به جهان باورهای خود دعوت کند؛ همچنین، گفتمان مسلط در غزلیات این شاعر، گفتمان رندی است.

Analysis of dominant discourse in Hafez’s lyric poems based on challenging-argumentative aspects of speech action theory

Speech act is one of the important topics in the pragmatics and linguistic philosophy in which the researcher in his/her analysis gives the most role to discourse in context. This paper aims to shed light on the dominant discourse of Hafez’s lyric poems. It also shows how the poet, in the position of a social critic, for inspiring his views to the audience has used various verbal methods and speech act to convey his views to the audience. The study of the speech acts of Hafez’s lyric poems to discover the dimensions of his belief system has research importance. It is assumed that the dominant discourse and the distinguishing feature of Hafez’s lyric poems is RENDY’S discourse, and it tells about the poet’s ideology and the way he communicates with the institutions of power. For this purpose, we acted on topics related to speech act theory centered on the Five maxims of John Searle, and analyzed the data extracted from DIVAN in statisticaldescriptive methods. The results of the research indicate that Hafez in producing his discourse, has used integrated acts and different methods of reasoning, including imperative, persuasive and persuasive to better influence the audience, to invite them to the world of their beliefs Also, the dominant discourse in this poet’s lyrics is RENDY’S one.