جلوه های فروغمند مزدیسنایی و بازتاب آن در مثنوی مولوی

اندیشه‌های ایران باستان و مزدیسنا، به‌ویژه فلسفۀ خسروانی در آثار ادبی و عرفانی پس از اسلام بیش و کم تاثیر گذاشته است. این مقاله با هدف بررسی گستردگی حکمت و فلسفه نور در ایران باستان و خدامحوری در «آتش (نور)، فره و امشاسپندان» از نگاه متون مزدیسنایی و بازتاب آن در اندیشه ‌ی مولوی بر پایه ی مثنوی معنوی به نگارش در آمده ‌است. از این‌رو، به شیوۀ توصیفی، تحلیلی، اسنادی و ارزیابی کمّی کوشش شده، برجسته‌ترین جلوه‌های فروغمند اهورامزدا در یسنا و ردّپای آن در مثنوی مولوی جستجو و معرفی شود. آتش، فره و امشاسپند، به عنوان سه فروغ و صفت نورانی اهورامزدا جایگاه مقدسی در باور ایرانیان کهن و زرتشتیان امروز دارد. این جلوه‌ها به‌ویژه عنصر «آتش و نور» در دیدگاه زرتشتیان و متون مزدیسنایی و نیز در دیدگاه مثنوی معنوی مولوی، همه به سرچشمه «نور الهی» پیوند پیدا‌ می‌کند. فروغ یا نور آتش با پرتوهای بالارونده‌اش نماد تجلّی خداوند به شمار می‌آید؛ نیز امشاسپندان با نور و صفات نورانی خداوند ارتباط دارد و خویشکاری آیینی و اجتماعی آن برکشیدگی جایگاه انسان از دنیای مادی و فرودینه به جهان مینویی و آرامش راستین است. مولانا در جای جای مثنوی از اندیشه‌ها و مولفه‌های عرفانی ِآیین زرتشتی تنها برای تمثیل و بیان و شرح اندیشه‌های عرفانی خود بهره گرفته است.

Brigh Zoroastrian effects and thier reflection on Rumi’s Masnavi

Thoughts originated from ancient Iran and Zoroastrian especially has Khosrowani philosophy affected preIslamic works of literature and mysticism. The present paper aimed to study the spread of illuminationism philosophy in ancient Iran and theism in fire (light), Ferah (splendor), and Amesha Spenta in point of view of Zoroastrian scripts and its reflection in Rumi’s thoughts represented in Rumi’s Masnavi. Thus, it is a descriptive, analytical, documentary, and quantitative study which reviewed and introduced the most out standing promotional effects of Ahura Mazda in Yasna (Yesna) and their tracks in Rumi’s Masnavi. Fire (light) and Ferah (splendor), and Amesha Spenta are three characteristics of Ahura Mazda own holy positions in believes of Zoroastrians and ancients Iranians. These effects especially Fire (light) trace back to divine lights in Zoroastrian believes and scriptures, as well as point of view of Rumi’s Masnavi. Light or light of fire symbolizes God’s manifestation; Amesha Spenta is also related to divine characteristics of God and its social and ritual functions shows the human status in the material world and the divine world and real peace. Rumi used Zoroastrian ritual and mystical thoughts and components in Masnavi to present allegories and express and illustrate his mystical thoughts.