نقش روضه‌الشّهدای کاشفی در گسترش تحریفات تاریخ عاشورا

روضه‌الشّهدای ملّا حسین واعظ کاشفی (د. 910ق) تصویرگر واقعه عاشورا با بیانی ادیبانه و جذّاب و یکی از اوّلین مقاتل فارسی و از تاثیرگذارترین آثار پیرامون واقعه کربلاست. این اثر پس از نگارش تا به امروز، به سبب گسترش اخبار مجعول و تحریف وقایع، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است، به شکلی که آن را از جمله مهمترین دلایل اشاعه اخبار دروغین و ضعیف تاریخی در مورد حادثه عاشورا دانسته‌اند. در این مقاله ادبی تاریخی با بهره جویی از روش تحلیلی – توصیفی، پس از توضیحات مختصری پیرامون ویژگی‌های اجتماعی فرهنگی پایانِ عصرتیموری و آثار و زندگانی کاشفی، ضمن بیان و نقد نظریات مختلف در مورد این اثر و نویسنده آن همچنین ذکر انواع تحریف در واقعه عاشورا، به دلایل ورود مجعولات و تحریفات تاریخی به این کتاب و علل اقبال عمومی به آن پرداخته شده و منابع مورد استفاده و شیوه روایت کاشفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش مبیّن این حقیقت است که مسائلی مانند ضعف منابع مورد استفاده کاشفی، شیوه‌های روایت داستانی و صوفیانه او؛ تکیه بر حافظه مولّف به دلیل اشتغال وی به امر وعظ و توجّه به انشاءپردازی به جای دقّت در نقل وقایع و قصد کاشفی به عنوان واعظی شیعی در ایجاد ارتباط عاطفی مردم روزگارش با اهل‌بیت (ع)، از مهمترین دلایل ورود تحریفات به این کتاب است. همچنین می‌توان گفت تیموریان خراسان فضایی ایجاد کردند که نتیجه‌اش پذیرش تشیّعی شد که بعدها صفویّه به تبلیغ و رسمیّت بخشی به آن همّت نمودند.

The role of Kashefi’s Martyrs Elegies in the Spreading of Ashura History Distortions

Mullah Hussein Kashefi’s Martyrs Elegies book (910 A.H) which depicts Ashura’s Events is one of the first books about the killings of Ashura which enjoy a literary language attraction of great influence. Since its writing, this book has been criticized its wrong narration of the history of this event. It is considered one of the first books giving wrong historical accounts with poor historical supports about event happening on Ashura. In this article, after a brief  account about the late Timurids era and Kashefi’s biography, different ideas about this book and its author have been discussed along with the reasons for distortions mentioned in the book and public interest in it. Also resources used and his narration style have been studied.  The findings show that the main reasons for such distortions are Kashefi’s lack of source, fictional narration style like Sufis, relying on his own memories as an orator, lack of accuracy  in his narrations of events, and Kashefi’s intention to motivate Shiites of his time to create a connection with Prophet Mohammad ’s family (PBUH). It can also be said that Timurids in Khorasan created an atmosphere from which a kind of Shiites was born by which the Safavids advertise this kind of shiism.