بررسی اشعار فروغ فرخزاد از منظر نظریه های «نگاه خیره» و «مرحلۀ آینه» لاکان

ژاک لاکان (jacques lacan) در نظریه «مرحلۀ آینه»، بر نقش اساسی تصویر آینه در رشد روان شخص تاکید می کند. او به اهمیتی که تصویر آینه‏ ای در هویت اجتماعی و زبانی فرد دارد اشاره می کند. مفهوم دیگری که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد «نگاه خیره» است که با نظریۀ لاکان درباره «مرحلۀآینه» پیوند دارد. از نظر لاکان «نگاه خیره» مرد بر «نگاه خیره» زن برتری دارد. «نگاه خیرۀ»‏ مرد با زن به عنوان اُبژه ای که جایگاه پایین تری دارد، برخورد می کند. در مقالۀ حاضر، نویسنده سعی کرده است با استفاده از روش توصیف و تحلیل محتوا، نظریۀ لاکانی «نگاه خیره» و «مرحلۀ آینه» را در اشعار فروغ فرخزاد مورد بررسی قرار دهد. اشعار فروغ  بازتابی از احساسات و تفکرات او است، لذا این مقاله می تواند زمینه مهمی را برای گسترش رویکرد لاکانی بر اشعار فروغ فراهم سازد. پرسش اصلی تحقیق این است که چگونه می توان به ارتباط بین «نگاه خیره» و «مرحلۀ آینه» لاکانی با اشعار فروغ پی برد. یافته ها بر این موضوع دلالت می کنند که فروغ قصد داشته است از طریق اشعارش هویتی را که جامعه و سنت ادبی برای او و زنان دیگر در نظر گرفته است به چالش بکشاند؛ او قصد داشت به خود واقعی برسد. به همین منظور، او توانست بخوبی از آینه به عنوان استعاره استفاده کند و مانند بسیاری از شعرای مدرن، از تصویر آینه و «نگاه خیره» حاصل از آن، ذهنیت زنانه و بحران هویتی خودش را به تصویر بکشاند.

A Study of Forough Farokhzad’s Poems from the Perspective of Lacan’s Theories of “Gaze” and “Mirror Stage”

In his theory of “mirror stage,” Lacan focuses on the fundamental role played by the mirror image in the development of man’s psyche. He refers to the importance of mirror image in the social and linguistic identity of the individuals. From Lacan’s perspective, man’s “gaze” is superior to that of the woman. Man’s “gaze” deals with the woman as the one who is endowed with a more inferior place than that of the former. The other concept considered in this article is the concept of “gaze,” that has an affiliation with Lacan’s theory of “mirror stage”. The author has made an attempt to study the impact of Lacanian “gaze” and “mirror stage” on Farrokhzad’s poem, using analyticaldescriptive method. Since Forough’s poems have romantic characteristics and they reflect her own feelings and thoughts, thus this article can provide an important ground for offering better attitude towards Forough’s poems. The main research questions used in this article is how we can establish a relationship between Lacanian “gaze” and “mirror stage” and Forough’s poems. The results indicate that Forough has intended to challenge an identity ascribed to het by society and literary traditional through her poems; she intended to attain her real self. For the purpose, she could make use of mirror as metaphor, and like many other modern poets, present her feminine subjectivity and identity using “mirror image” and “gaze”.