ویژگی های شاخص بلاغی و محتوایی شطحیات بایزید

عارف گرچه لحظات و آناتی از عمر خویش را در عالم برتر ملکوت به سرمی برد که صباح و مساء و مکان ندارد و تهی از هرگونه کثرت است، هنگام نقل تجربیات خود از وحدت، ناچار از توسل به ابزارهای عالم کثرت که مفهوم و منطوق است می گردد و برای توصیف خاطرات خود، هم از زبان حقیقی و هم از زبان مجازی استعانت می جوید، با وصف این سخنان وی متناقض نما و  نیازمند شرح و تاویل می گردد. بایزید بسطامی پس از  شهود یگانگی نفس فردی خویش با نفس کلی یا نامتناهی از عروض احوال و تجارب گوناگونی گزارش کرده که زبان وصف او را  هنری و جمال شناسانه و گزاره های عارفانه اش را از منظر برخی بی معنی و از منظر گروهی حقیقت ولی غیرقابل نفی و اثبات ساخته است. وی در توصیفات خود از عالم وحدت محض، از زبان حقیقی و مجازی و انواع صور خیال چون تشبیه، استعاره، نماد و... بهره می جوید و با ابزارهای بلاغی مخاطب مبتدی سلوک را با شهود حق، مرتبه اللهی انسان، لامکانی و لازمانی عالم ورای حد تقریر آشنا می سازد. سخنان شطح آمیز، گرچه برای ارزش استحسانی و زیبایی های شاعرانه از زبان وی سرریز نکرده اند، دارای تصاویر خیالی پنداری و پدیداری اند. این مقاله بر آن است تا ویژگی های ساختاری شاخص شطحیات وی را از نظر بلاغی و محتوایی بررسی نماید.

Noteable Thematic and Features in Bayazid’s "shathiyyat"

Although Mystic passes moments of his life in transcendental empyrean world  that it is nonspace and nontemporal, and it is empty of any plurality, when he narrates about his experience of Unity, he has to use ways of the Plural world that they are concept and logical and he uses from both literal and virtual languages for his description, However his speech is paradoxical and needs explanation and Interpretation. BayazideBastami reports from various experiences after intuition of unity his finite self with Universal Self or infinite that makes his description Language, artistic and aesthetic. And it has made his mystically propositions, meaningless for some people, the people accepted them; they cannot either denied them or verified. He uses literal and virtual languages and imagery as simile, metaphor, symbol to describe absolute unity world. He familiarizes the audience who is beginner at the mystical journey with intuition of God, Khlyfhatollahi status, of transcendental world that it is beyond the limit of expression and it doesn’t have any place or time to explain. However his paradoxical speech doesn’t overflow from his language for aesthetic value and poetic beauties, they have imaginary and phenomenal images. This article tries to study structural features of rhetorical and thematic of Bayzid’s "Shathiyyat".