واکاوی نقش چرخندهای حرارتی و دینامیکی در توفان‎های گردوغبار غرب ایران

در این تحقیق توفان‏های گردوغبار در غرب ایران برای دوره زمانی 2022-1987 مورد بررسی قرار گرفته است، که شامل روزهایی است که تعلیق گردوخاک دید افقی را حداقل در سه ایستگاه هواشناسی به کمتر یا مساوی یک کیلومتر می‌رساند. با استفاده از تحلیل چشمی داده‎های فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، دما، مولفه مداری (u) و نصف النهاری (v) باد در سطوح مختلف جو مربوط به era-interim ، الگوی چرخند دینامیکی و حرارتی که از مهم‌ترین الگوهای چرخه گردوغبار غرب ایران هستند، جداسازی شدند. بررسی توزیع زمانی چرخندهای تفکیک شده نشان داد که چرخندهای حرارتی در ژانویه تا مه و چرخندهای دینامیکی در فصول گذار بیشینه رخداد را داشته اند. از نظر طول‎دوره چرخند حرارتی 35 درصد و چرخند دینامیکی 65 درصد بیش از 1 روز گردوغبار ایجاد نموده‎اند. توفان‌های ناشی از وقوع چرخند حرارتی نسبت به توفان‌های ناشی از چرخند دینامیکی از شدت پایین‌تری برخوردارند، طول‎دوره کمتر و شدت پایین‎تر توفان‎های ناشی از چرخندهای حرارتی به ماهیت شکل‎گیری و اثرگذاری آنها مربوط می‎شود که به حرارت سطحی وابسته بوده و در مکان شکل‎گیری باقی می‎مانند. در توفان‎های ناشی از وقوع چرخند دینامیکی با توجه به موقعیت ایجاد چرخند در منطقه، بیشترین خیزش گردوغبار از کانون‎های غربی و جنوب‎غربی در کشور عراق بوده است، به‌نحوی‌که حدود 40 درصد از این توفان‌ها از دریاچه‎های مرکزی و مخصوصاً دریاچه ثرثار نشات گرفته‌اند. در حالی که در چرخند حرارتی کانون‎های واقع در نیمه جنوبی کشور عراق، شمال عربستان، کویت و جنوب‌غرب ایران در وقوع گردوغبار اثرگذارتر از سایر بخش‎ها در منطقه بوده است.

analyzing the role of thermal and dynamic cyclone in dust storms at western iran

in this research, dust storms in the west of iran have been investigated, which include dayswhen the dust suspension brings the horizontal visibility to less than or equal to one kilometerin at least three meteorological stations. in order to extract synoptic patterns, the data wereobtained on sea level pressure, geopotential height, temperature, zonal (u) and meridional (v)components of wind at different levels of the atmosphere related to era-interim. using thevisual analysis of the maps, the maps were categorized based on the similarity between thepressure patterns. the analysis of synoptic patterns showed that the dynamic and thermalcyclone patterns are the most important patterns of the dust cycle in iran. in the storms causedby a dynamic cyclone, according to the location of the cyclone in the region, the most dust risewas found to be from the western and southwestern cyclone in iraq, so about 40% of thesestorms came from the central lakes and especially from lake tharthar. the storms caused bythermal cyclones in the region have lower intensity than those caused by dynamic cyclones.the sources located in the southern half of iraq, northern arabia, kuwait and southwesterniran have been more effective in the occurrence of dust than the other parts in the region.