پایش تغییرات طوفان‌های گرد و غبار و ارتباط آن‌ها با شاخص نوسان اطلس شمالی (nao) در ایستگاه‌های منتخب غرب و جنوب غرب ایران

هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین رخداد طوفان‌های گرد و غبار با شاخص نوسان اطلس شمالی (nao) در ایستگاه‌های منتخب غرب و جنوب غرب ایران (آبادان، بستان، ایلام، دهلران، کرمانشاه و سرپل ذهاب) است. برای این منظور، از کدهای سینوپ روزهای توام با طوفان گرد و غبار، دید افقی کمتر از 1 کیلومتر، داده‌های مربوط به مقادیر شاخص (nao) طی دوره آماری 2022-1987 و داده‌های ماهواره‌ای شامل شاخص عمق نوری هواویز (aod) حاصل از تولیدات سنجنده‌های دوره‎های 2017-2000 misr و 2022-2002 modis استفاده شد. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که ارتباط نسبتاً قوی و معکوس بین شاخص nao در فاز منفی و ارتباط مستقیم ضعیف در فاز مثبت با گرد و غبار وجود دارد و بین 51 تا 70 درصد رخدادهای گرد و غبار با فاز مثبت هم‌زمان بوده است. نمودار تغییرات سری زمانی شاخص‌ها در دو فاز منفی و مثبت نشان داد از سمت غرب به سمت جنوب غرب مقدار شاخص aod افزایش یافته که این افزایش در ایستگاه آبادان مشهود است. مطابق با شاخص حاصل از تولید سنجنده misr سال‌های 2011 و 2015 در فاز مثبت و سال 2008 در فاز منفی اوج فعالیت طوفان گرد و غبار در تمامی ایستگاه‌ها بوده و کمترین مقدار آن نیز مربوط به ایستگاه‌های سرپل ذهاب و کرمانشاه به ترتیب در سال‌های 2002 و 2004 است. مطابق با شاخص دیپ بلو حاصل از سنجنده modis در فاز مثبت سال 2022 و در فاز منفی سال 2009 را می‌توان به‌عنوان اوج طوفان‌های گرد و غبار تفکیک کرد.

monitoring the changes in dust storms and their relationship with the north atlantic oscillation index (nao) in selected stations in the west and southwest of iran

in deserts and dry areas, sudden changes in temperature cause strong winds and as a resultcause the phenomenon of dust. the purpose of this research is to investigate the relationshipbetween the occurrence of dust storms and the north atlantic oscillation (nao) index atselected stations in the west and southwest of iran (abadan, bostan, ilam, dehloran,kermanshah and sarpol-e-zahab). for this purpose, we used the codes of days with duststorms, horizontal visibility of less than 1 km, data related to index values (nao) during thestatistical period 1987-2022, and satellite data including dust optical depth index (aod)obtained from the productions of the gauges of 2000-2017 misr and 2002-2022 modisperiods. the results of the correlation coefficients showed that there is a relatively stronginverse relationship between the nao index in the negative phase and a weak directrelationship with dust in the positive phase, and between 51% and 70% of the dust occurrenceswere simultaneous with the positive phase. the graph of changes in the time series of theindices in the two negative and positive phases showed that the value of the aod indexincreased from west to southwest, which is evident in the abadan station. according to theindex produced by the misr sensor in the years 2011 and 2015 in the positive phase and inthe year 2008 in the negative phase, the peak of dust storm activity in all stations and its lowestvalue are related to the sarpol-e-zahab and kermanshah stations in the years 2002 and 2004,respectively. according to the deep blue index obtained from the modis sensor, the positivephase of 2022 and the negative phase of 2009 can be separated as the peak of dust storms. theresults of the wind rose and hysplit models showed that the direction of dust stormsentering abadan, bostan and ilam stations was from the northwest and southwest and indehlorn, kermanshah, and sarpol-e-zahab from the west, and the storms with external originin these stations were influenced more by the countries of iraq, syria and saudi arabia.