ارزیابی تناسب اقلیمی حوضه آبریز ارس برای کشت چهار گونه از گیاهان دارویی با استفاده از دورسنجی و خوشه‌بندی فازی و بررسی تحلیل اقتصادی بر مبنای سودآوری

شناسایی مناطق مناسب به منظور کشت محصول برای کشاورزی پایدار و حفاظت از منابع خاک و آب بسیار مهم است. در این تحقیق، شاخص تناسب اقلیمی برای چهار گونه از گیاهان دارویی کور، گل محمدی، سرخارگل و اسطوخودوس با استفاده از مجموعه داده‌های اقلیمی شامل بارش متوسط سالانه و دمای دوره رشد برگرفته از ماهواره‌های chirps و era5 محاسبه شده است. نیازهای اقلیمی مذکور برای گیاهان مورد مطالعه از توصیه‌های نشریه‌های جهاد کشاورزی استخراج شده و برای محاسبه شاخص تناسب اقلیمی نیز از روش خوشه‌بندی فازی استفاده شده است. بررسی‌های نشان داد که کور و گل محمدی سازگاری اقلیمی بیش از 75 درصد در نیمه شرقی حوضه آبریز دارند. بر اساس نتایج بدست آمده از تناسب اقلیمی سرخارگل و اسطوخودوس نیز مشاهده گردید که در بخش‌هایی از نیمه شرقی و غربی محدوده مورد مطالعه، شاخص تناسب اقلیمی بین 50 تا 75 درصد می‌باشد. توجه به این نکته ضروری است که روش پیشنهادی با کاهش وابستگی به نظرات کارشناسی و کمی‌سازی عدم قطعیت، دیدگاه عمیق‌تری نسبت به نتایج ارائه می‌دهد. همچنین نسبت سودآوری مربوط به گیاهان دارویی برای اسطوخودوس در سال چهارم 12.6، سرخارگل از سال دوم به بعد 5.3، گل محمدی در سال چهارم 1.6 و در سال هشتم 4.4 تخمین زده شده است. بنابراین در حالت کلی کشت گیاهان دارویی با توجه به دارا بودن نسبت سود به هزینه بالا و نیاز آبی کم پتانسیل بالایی برای سرمایه‌گذاری در منطقه دارند.

evaluating the climatic suitability of the araz river basin for the cultivating four species of medicinal plants using remote sensing and fuzzy clustering and examining

identifying suitable areas for crop cultivation is crucial for sustainable agriculture and the preservation of soil and water resources. this research introduces a framework using various data to compute the climate suitability index for four medicinal plant species: capparis spinosa l, mill rosa damasena, echinacea, and lavandula anguttifolia. the data include climate variables, specifically average annual precipitation and growing season temperature, derived from chirps and era5 satellite data. the mentioned climatic requirements for the studied plants were extracted from agriculture jahad’s publications, and the fuzzy clustering method is employed to calculate the climate suitability index. investigations showed that capparis spinosa l and mill rosa damasena exhibit over 75% climate suitability in the eastern half of the basin, while echinacea, and lavandula anguttifolia show climate suitability index between 50% and 75% in both eastern and western regions study area. the developed method enhances the analysis by minimizing reliance on expert judgment and quantifying uncertainty. additionally, the profitability ratio for medicinal plants is estimated as follows: lavandula anguttifolia at 12.6 in the fourth year, echinacea at 5.3 from the second year onward, mill rosa damasena at 1.6 in the fourth year, and 4.4 in the eighth year. overall, the high benefit-cost ratio and low water requirements indicate significant investment potential in medicinal plant cultivation in the region.