ارزیابی وضعیت هیدروژئوشیمی آب زیرزمینی آبخوان عقیلی با تاکید بر روش‌های آماری چند متغیره

آب های زیرزمینی از مهم ترین منابع تامین آب شرب، کشاورزی و صنعتی در تمام دنیا است و اهمیت آن به دلیل رشد جمعیت و تغییرات اقلیمی روز به روز بیشتر می شود. ازاین‌رو مدیریت نادرست منابع آب، کمبود باران و خشکسالی های اخیر بر کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی در اکثر مناطق ایران تاثیر نامطلوبی گذاشته است. به علت اهمیت آبخوان آبرفتی عقیلی واقع شده در استان خوزستان در بخش کشاورزی و نیز تامین آب شرب شهرها و روستاهای منطقه مطالعاتی، وضعیت کیفیت آب زیرزمینی این آبخوان موردمطالعه قرار گرفته است. جهت بررسی پارامترهای موثر بر کیفیت آب زیرزمینی آبخوان عقیلی از نتایج آنالیز شیمیایی 13 حلقه چاه بهره برداری در اسفندماه سال آبی (94-1393) استفاده گردید. در این مطالعه به منظور شناسایی عوامل موثر بر کیفیت آب زیرزمینی آبخوان عقیلی از شاخص اشباع، نمودارهای تبادلات یونی، نمودار گیبس، روش های گرافیکی و روش های آماری چند متغیره (تحلیل مولفه های اصلی (pca) و تحلیل خوشه بندی سلسله مراتبی (hca)) استفاده شده است. تیپ غالب آب زیرزمینی در این آبخوان کلرید- سدیم است. تحلیل مولفه های اصلی (pca) نشان داد که دو عامل با مجموع 82.2 درصد کل تغییرات (عامل اول 61.4 درصد شامل پارامترهایca2+،mg2+،na+ ،k+ ، -cl و -so42 و عامل دوم 20.8 درصد شامل پارامترهای ph و hco3-)، کیفیت منابع آب آبخوان عقیلی را کنترل می کنند. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل خوشه بندی سلسله مراتبی (hca) داده های هیدروشیمیایی، دو خوشه مشاهده گردید. به طو رکلی فرآیندهای انحلال، رسوبگذاری، تبادلات یونی معکوس و آب برگشت کشاورزی از عوامل تاثیر گذار بر کیفیت آب زیرزمینی آبخوان عقیلی می باشند.

evaluation of the aghili aquifer hydrochemical status with emphasis on multivariable statistics method

groundwater is one of most important sources of drinking agricultural and industrial water supply in the world and its importance is increasing due to population growth and climate change. therefore improper management of water resources, lack of rainfall and recent droughts have adversely affected the quantity and quality of groundwater resources in most parts of iran. due to the importance of aghili alluvial aquifer located in khuzestan province in the agricultural sector and also the supply of drinking water to cities and villages in the study area, the groundwater quality status of this aquifer has been studied. in order to study the parameters affecting the groundwater quality of aghili aquifer, the results of chemical analysis of 13 exploitation wells in march of the wet year (2014-2015) were used. in this study, in order to identify the factors affecting the groundwater quality of aghili aquifer from saturation index, ion exchange diagrams, drawing methods and multivariate statistical methods (principal component analysis (pca) and hierarchical clustering analysis (hca)) used. the predominant type of groundwater in this aquifer is sodium chloride. principal component analysis (pca) showed that two factors with a total of 82.2% of the total changes (the first factor of 61.4% including the parameters ca2 +, mg2 +, na +, k +, cl- and so42- and the second factor of 20.8 in including ph and hco3 parameters control the quality of aghili aquifer water resources. based on the results of hierarchical cluster analysis (hca) of hydrochemical data, two clusters were observed. in general, the processes of dissolution, sedimentation, reverse ion exchange, wastewater in agricultural are among the factors affecting the groundwater quality of aghili aquifer.