ارزیابی آسیب‌پذیری و خطرپذیری منابع آب کارستی با تلفیق دو شاخص vespa و epik

با توجه به تنش‌های عرضه و تقاضا و مشکلات کم‌آبی، بهره‌برداری از منابع آب کارستی بسیار حائز اهمیت شده است. بهره‌برداری از این منابع بدون مدیریت و برنامه‌ریزی با توجه به محیط درز و شکافی آن باعث ایجاد بستر آلودگی می‌شود. یکی از ابزارهای مهم جهت این موضوع استفاده از شاخص‌های آسیب‌پذیری و تعیین میزان خطرپذیری بهره‌برداری از آن است. در این مطالعه به بررسی وابستگی مظهر چشمه به عنوان خروجی حوضه آبریز کارستی و حوضه آبگیر آن با تلفیق شاخص‌های آسیب‌پذیری می‌پردازد. یکی از روش‌های ارائه‌شده جهت تعیین آسیب‌پذیری چشمه روش vespa بوده که با استفاده از پارامترهای مهم شوری، دبی و دمای آب چشمه آسیب پذیری تعیین می شود. همچنین روش‌های متعددی برای آسیب پذیر حوضه های کارستی ارائه شده است که در این تحقیق از روش epik استفاده می شود. در ادامه با استفاده از رتبه‌بندی پارامترهای موثر و تلفیق با شاخص آسیب‌پذیری، میزان خطرپذیری حوضه را تعیین می‌کند. براین اساس دو چشمه پریکدان و سرابتاوه ازنظر آسیب‌پذیری با شاخص vespa در کلاس خیلی زیاد و زیاد قرار داشته و با ارزیابی آسیب‌پذیری حوضه آبگیر دو چشمه با شاخص epik همبستگی بالایی دارند. پس از تعیین آسیب‌پذیری، با رتبه‌بندی پارامترهای شیب، سازندهای زمین‌شناسی، عوارض طبیعی و کاربری اراضی، میزان ریسک بهره‌برداری تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان ریسک به میزان 74% در بخش‌های جنوبی منطقه قرار دارد. این منطقه دارای تعداد زیادی آب فروچاله و سازندهای کارستی نفوذپذیر است. با تلفیق نقشه ریسک و شاخص آسیب‌پذیری، خطرپذیری حوضه مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج نشان داد که حدود 90 درصد حوضه در خطرپذیری متوسط و کم قرار دارند.

assessment of vulnerability and risk mapping in a karst watershed using combination of vespa & epik indices

exploitation of karst water resources has become very important due to supply and demand tensions and water shortage problems. utilization of these resources without management and planning causes severe pollution. one of the important tools for this issue is the use of vulnerability indicators and determining the degree of risk of exploiting it. in this study, the dependence of spring appearance as the output of karst catchment and its catchment is investigated by combining vulnerability indicators. vespa is one of the most important methods to calculate spring’s vulnerability using effective parameters such as salinity, discharge and water temperature. moreover, in this study we applied epik method to assess vulnerability of karst watershed. then, by ranking the effective parameters and combining it with the vulnerability index, it determines the level of risk in the basin. accordingly, perikdan and sarabtaveh springs are in a very high class in terms of vulnerability with vespa index and have a high correlation with epik index in assessing the vulnerability of the catchment basin. after determining the vulnerability, the risk of exploitation was determined by ranking the slope parameters, geological formations, natural features and land use. the results showed that the highest risk rate of 74% is located in the southern parts of the region. this area has a large number of sinkholes and permeable karst formations. by combining the risk map and vulnerability index, the risk of the basin was assessed, which showed that about 90% of the basin is in medium and low risk.