مدل‌سازی ارتباط متغیرهای محیطی و کیفیت آب زیرزمینی در دشت تجن استان مازندران

هدف از این مطالعه بررسی اثرات عوامل محیطی مختلف بر کیفیت آب‌های زیرزمینی دشت تجن و شناسایی مهم‌ترین عوامل و ارائه مدل‌های پیش‌بینی کیفیت آب می‌باشد. دشت تجن با وسعت 631 کیلومترمربع در شرق استان مازندران واقع شده است. داده‌های کیفی مربوط به یک دوره زمانی 10 ساله در 65 چاه آب شرب منطقه به‌عنوان داده‌های پایه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به‌منظور تعیین شاخص کیفیت آب زیرزمینی در منطقه، 6 پارامتر کیفی سولفات، آهن، نیترات، ec، کلسیم، tds و کلرور از طریق فرایند تحلیل سلسله مراتبی انتخاب شدند و بر اساس این 6 پارامتر، شاخص کیفیت آب زیرزمینی مربوط به هر چاه محاسبه گردید. هفت متغیر مستقل جمعیت، سطح ایستابی، میزان آبدهی، قابلیت انتقال تشکیلات آبخوان، فاصله از دریا، فاصله از منطقه متراکم شهری و فاصله از گسل به‌عنوان عوامل تاثیرگذار بر کیفیت آب زیرزمینی منطقه مورد بررسی قرار گرفتند. ارتباط بین متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته از طریق آزمون همبستگی پیرسون بررسی و همچنین توسط رگرسیون چند متغیره مدل‌سازی گردید. نتایج حاکی از آن است که مهم‌ترین عامل افت کیفیت آب در منطقه تراکم جمعیت در بالادست سفره می‌باشد به‌طوری که در محدوده متراکم شهری و روستاهای پرجمعیت کیفیت آب نسبت به سایر بخش‌های دشت پایین‌تر است. مدل‌های ارائه شده توسط چهار آزمون اعتبارسنجی شدند، همچنین نقشه پهنه‌بندی کیفیت آب منطقه از داده‌های واقعی با نقشه‌های پهنه‌بندی مربوط به داده‌های حاصل از مدل‌ها مقایسه شد، نتایج حاکی از آن بود که مدل‌ها از اعتبار و قابلیت پیش‌بینی لازم برخوردارند، نقشه‌های پهنه‌بندی نشان می‌دهند که تنها 14% از مساحت منطقه دارای کلاس کیفی متوسط و ضعیف است اما بیش از 50% چاه‌های شرب در همین مساحت حفر شده‌اند.