ارزیابی هیدروژئولوژیکی قناتهای دشت گناباد

قنات مهمترین روش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. در این تحقیق هیدروژئولوژی قنات‌های دشت گناباد بررسی شد. به این منظور ابتدا محدوده حوضه آبگیر قنات‌های دشت تعیین شد. محاسبات بیلان در حوضه آبگیر قنات‌ها نشان می‌دهد سالانه حدود 3.7 میلیون مترمکعب بیش از مقدار تغذیه حوضه و از ذخیره سفره آب زیرزمینی برداشت می‌شود که باعث افت سطح آب زیرزمینی در سفره به میزان حدود 0.06 متر در سال و کاهش زون آبگیر قنات‌ها می‌گردد. برای مشخص شدن تاثیر کاهش بارش بر کاهش آبدهی قنات‌ها، تغییرات بارش حوضه در طی سال‌های 1376 تا 1396 به همراه میانگین 5 ساله بارش‌ها بررسی گردید. شش رشته از قنات‌های اصلی دشت شامل قصبه، بهاباد، بیدخت، رهن، دیزق و خشویی انتخاب شدند، هیدروگراف ‌آنها طی سال‌های 1376 تا 1396 ترسیم و شیب هیدروگراف برای دو دوره‌ زمانی معین محاسبه گردید. شیب هیدروگراف قنات‌های‌ قصبه و بهاباد در دوره 1385 تا 1396 نسبت به دوره 1376 تا 1385 به ترتیب 5 و 2 برابر شده است. عدم لایروبی، احداث سد و حفر چاه‌های عمیق در حوضه آبگیر قنات‌ها باعث کاهش آبدهی آنها شده‌است. شیب هیدروگراف قنات دیزق از ابتدا تقریباً ثابت و قنات مذکور کمترین تغییرات آبدهی را دارد. استعداد خوب سفره در محل زون آبگیر قنات، عدم حفر چاه در حریم قنات و تغذیه از طریق نفوذ آب در کوره قنات‌های بالادست باعث شده تغییرات آبدهی قابل ملاحظه‌ای نداشته باشد. کاهش آبدهی از 6 تا 20 لیتر برثانیه در قنات‌های مورد مطالعه در طول دوره آماری اتفاق افتاده است.

Hydrogeological Assessment of the Gonabad Plain Qanats

Qanats are the most important device for the exploitation of groundwater in arid and semiarid regions. The hydrogeology of Gonabad Plain Qanats was studied in this research. For this purpose, catchment area of Gonabad Plain Qanats was determined primarily. Water budget calculation in the catchment area shows that 3.7 MCM of groundwater more than catchment recharge and from aquifer storage was extracted annually which led to 0.06 meter per year groundwater level drawdown in catchment aquifer and decrease in qanats water bearing zone. To identify the effect of precipitation decrease on qanats discharge, Variations in catchment precipitation during 19972017 along changes in mean precipitation in four periods (five years period) were perused. Six major qanats of Gonabad Plain namely, Qasabeh, Bahabad, Baidokht, Rahn, Dizagh and Khesuie were selected, hydrographs of them during 19972017 were drawn and changes in hydrograph slopes in two specific periods were considered.The hydrograph slope of Qasabeh and Bahabad qanats become five and two times steeper during 20062017 compare to same in 19972006 periods respectively. Lack of dredging, dam construction and drilling of deep well in the catchment of these qanats has reduced the discharge of them. The hydrograph slope of Dizagh Qanat from the beginning has been constant almost 0.3 meter per year and this qanat has the lowest discharge decrease. High specific yield of aquifer in the qanat water bearing zone, absence of well in the qanat catchment and qanat recharge through groundwater infiltration in tunnels of upstream qanats have caused this qanat not to have high discharge decrease. The discharge of Gonabad Plain qanats has dropped from 6 to 20 liters per second during 19972017.