واکاوی نظریات پیرامون ضوابط شهری و انطباق‌پذیری با شهر معاصر ایرانی

بیان مساله: ضوابط ابزاری متمایز برای ایجاد نظم شهری می‌باشد لیکن در شهر معاصر ایرانی عملاً جایگاه ضوابط شهری نسبت به طرح‌ریزی شهری تا حد زیادی مغفول واقع‌شده و شهر معاصر ایرانی تحت تاثیر آن با چالش‌های اساسی چون ساختارشکنی شهرهای مختلط سنتی و بحران هویت و.. روبرو شده است.   هدف: شناخت بنیان‌های نظری حاکم بر رویکردهای مختلف ضوابط شهری و بررسی امکان کاربرد آنها در شهر معاصر ایرانی، هدف اصلی این تحقیق می‌باشد. روش:این تحقیق به کمک توصیف، تطبیق و تحلیل اطلاعات و داده‌های گردآوری شده اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شد. تبیین مفاهیم «مکان و مکان‌سازی»، مقایسه رویکردهای مختلف از منظر نگرش به نحوه تعیین«فرم و عملکرد» به‌عنوان مولفه‌های مشترک «مکان» و «چارچوب ضوابط شهری» در بعد زمان را فراهم ساخت. یافته‌ها: نظریه برنامه‌ریزی جامع با هدف ایجاد نظم در شهرهای سنتی، مبنای ضوابط شهری را «عملکرد» قرار می‌دهد لیکن ناکارایی آن، منجر به ایجاد تکنیک‌های منطقه بندی انعطاف‌پذیر و از دهه60 میلادی با مطرح‌شدن نظریه پیچیدگی و طرح دو رویکرد ضوابط «رابطه» و «هنجار» مبنا، نظریه نوشهرسازی با رویکرد ضوابط «فرم» مبنا و نظریه تکاملی با رویکردی «ترکیبی»، مورد انتقادات بنیادی قرار گرفت. نتیجه گیری: با توجه به فقدان رویکردی یکپارچه به شهر معاصر ایرانی به‌ویژه به عرصه‌های عمومی آن، اولویت دادن «فرم» بر «عملکرد» در رویکرد ضوابط فرم مبنا به‌عنوان یک رویکرد کل‌نگر، زمینه گرا و مشارکت جویانه، ضمن ارائه ضوابط عملکردی انعطاف‌پذیر، آن را به ابزار «مکان‌سازی» و تحقق توسعه پایدار شهری تبدیل کرده است. به عبارتی ضوابط فرم مبنا به دنبال خلق «مکان‌ها» است تا ساختمان‌ها. تاکید بر «فرم» بستر شکل‌گیری «عرف مبتنی بر هنجارهای واجد ارزش شهر ایرانی» را به‌عنوان پشتیبان ضوابط شهری هموار می‌سازد.

The Theories Investigation on Urban codes and Their Adaptation with the Contemporary Iranian Cities

The purpose of this study is to identify the theoretical foundations of different approaches to urban codes and to examine their applicability in contemporary Iranian city, using descriptive and analyticalcomparative method with documentary studies. Theoretical bases of the research were used to explain the role of urban codes and to compare different approaches, by introducing the components of place, city as a sustainable place and placemaking. The study of the developments showed that, comprehensive planning theory aimed at creating order in traditional cities put &function& on the basis of the urban codes, but its inefficiency initially led to the creation of flexible zoning techniques and Since 1960s with Complexity theory and the design of the two approaches of relation based and normbased, the new urbanism theory with the Formbased approach, and the evolutionary theory with a hybrid approach, were critically criticized. Comparison of different approaches shows that, given the lack of an integrated approach to the city and public and private spaces in the contemporary Iranian city,choosing the theory of New urbanism and prioritizing ’form’ over ’function’ in the formbased approach as a holistic approach to public and private spaces, with a clear structure and a participatory process, has transformed it into a tool of placemaking and realization of sustainable development, while creating flexibility in function codes. It has the potential to provide a suitable form of &Urf&custom as a supporter of urban codes in the contemporary Iranian city and the quality of the public spaces can be made more achievable and less susceptible to private abuse.