تدوین مدل «محله کم‌کربن» به منظور کاربست در برنامه‌ریزی و طراحی شهری

بیان مساله: رویکرد «کم‌کربن» به عنوان هدفی برای اقتصاد، جامعه و شهر در ابتدای قرن اخیر مطرح گردید. این رویکرد در سال‌های اخیر در مقیاس‌های خرد و «محله‌»های شهری پیگیری گردیده است. اما به نظر می‌رسد در ادبیات علمی شهرسازی در کشور ما به خصوص در مقیاس محله هنوز به قدر کافی به آن پرداخته نشده است. هدف: این پژوهش در پی آن است که ضمن تدوین مدل نظری «محله کم‌کربن»، به کمک متخصصان داخلی و با رویکرد بومی، شاخص‌های آن را به منظور کاربست در راهبردهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری، اولویت‌بندی نموده و اثرگذاری آن‌ها را بررسی نماید. روش:ابتدا ضمن بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، بیش از 30 منبع علمی در حوزه توسعه کم‌کربن، مولفه‌ها و شاخص‌های «محله کم‌کربن» شناسایی و دسته‌بندی گردیده است. پس از آن به کمک پرسشنامه‌ای به شیوه ماتریس، از 9 تن از پژوهش‌گرانی که در این حوزه موضوعی مطالعه یا پژوهش داشته‌اند، تاثیرگذاری مولفه‌ها و شاخص‌ها در تحقق محله کم‌کربن، مورد پرسش قرار گرفته است. تحلیل داده‌های حاصل از پیمایش، به کمک روش ترکیبی «دنپ» انجام گرفت و مدل محله کم‌کربن  در قالب 6  مولفه و 19 شاخص تدوین و تحلیل گردید. یافته‌ها: با توجه به یافته ها مهم‌ترین مولفه/ شاخص‌ها در تحقق محله کم‌کربن، «اجتماع محلی» و شاخص‌های «فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی مردم» و «مشارکت مردمی» است. در دسته شاخص‌های مولفه «فرم» نیز «زمینه‌گرایی بافت» و «فشردگی بافت» به عنوان اثرگذارترین شاخص‌ها در تحقق محله کم‌کربن شناخته شدند. در این مدل تحلیلی «اجتماع محلی» و «فرم» به عنوان مولفه‌های اثرگذار (علت) و سایر چهار مولفه، به عنوان مولفه‌های اثرپذیر (معلول) شناخته شدند. نتیجه گیری: در نظر گرفتن اولویت‌ها در تحقق محله‌ای با حداقل مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر و حداقل انتشار آلودگی، هدفی است که بایست به طور جدی از جامعه دانشگاهی به مطالبه‌ای در حوزه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری تبدیل شود.

Developing a LowCarbon Neighborhood Model in Order to Implement It in the Urban Planning & Design

Background: The lowcarbon approach emerged as a goal for the economy, society and the city at the beginning of the last century. This approach has been pursued in recent years at the micro and the urban “neighborhood” scales. But it seems that in the scientific literature of the urbanism in our country, especially at the neighborhood scale, it has not been sufficiently addressed.Objectives: This study seeks to develop the theoretical model of the lowcarbon neighborhood with the help of the local experts and with an indigenous approach to prioritize its indicators in order to apply them in the urban planning and design strategies and to study their effect.Methodology: To this end, while utilizing the library studies, more than 30 scientific sources on the lowcarbon development, and the components and indicators of the lowcarbon neighborhood have been identified and categorized. Then, using a matrixbased questionnaire, 9 of the researchers who studied in this area examined the influence of the components and indicators on the realization of the lowcarbon neighborhood. The survey data were analyzed using the combined Danp method and the lowcarbon neighborhood model was formulated and analyzed in the form of the 6 components and 19 indicators. The main components in this model were form, access, user and activity, natural environment, facilities and infrastructure, and local community.Results: Findings showed that in the realization of lowcarbon neighborhood the most important component was local community and the most important indicators were cultureraising and public awareness and public participation. In the category of component indicators, contextual fabric and compactness were identified as the most effective indicators in the realization of lowcarbon neighborhood. In this analytical model, local community and form were identified as the affective factors (cause) and the other four components as the being affected components (effect).Conclusion: Considering the priorities in achieving a neighborhood with the minimal renewable energy consumption and the minimal pollution emission as followed in this paper is a goal that the academic community should seriously demand from the authorities involved in decisionmaking.