مفهوم‌سازی فرایند تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به‌ شهر

یکی از مسایلی که نظام شهری بسیاری از کشورهای در حال توسعه از‌جمله ایران با آن روبرو هستند، شکل‌گیری شهرهای نوپدیدی است که به‌دلیل شناسایی نقاط روستایی به‌عنوان شهر رخ داده است. مسئله تبدیل مراکز روستایی به شهر در استان گیلان نیز به دلیل احتمال نابودی اراضی کشاورزی و پراکندگی سکونتگاه‌های روستایی در سطح منطقه، مورد توجه زیادی قرار گرفته است. در این میان، تبیین اینکه چه عوامل و فرایندهایی در تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به‌ شهر موثر بوده‌اند را می‌توان به‌عنوان بنیانی‌ترین سوال درخور توجه در رابطه با این موضوع دانست؛ با این حال تنوع دیدگاه‌های موجود در این خصوص منجر به این شده تا نتوان پاسخ مناسبی برای این پرسش پیدا نمود. بدین لحاظ این پژوهش از رویکرد کیفی بهره می‌گیرد و بر کاربست نظریه زمینه‌ای برای این امر متمرکز می‌شود تا با اجتناب از ارایه دیدگاه‌های سلیقه‌ای، ماهیت این موضوع را از زبان صاحب نظران امر تبیین کند. برای این منظور، 15 نفر از صاحب نظران با روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده و مورد مصاحبه عمیق قرار ‌گرفتند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به شهر در استان گیلان از طریق 5 مولفه کلیدی رخ داده است که همگی به نوعی دارای ماهیت سیاسی هستند. این 5 مولفه عبارتند از، مداخله توسط قدرت سیاسی برای تبدیل روستاها به شهر، بازتعریف نحوه مدیریت فضا، نگرش مردم نسبت به شهر و روستا، نادیده گرفتن ظرفیت‌های کلیدی سکونتگاه‌ها و وابستگی اقتصادی سکونتگاه‌ها به منابع دولتی. در این میان نقش مسئولین و خصوصا نمایندگان مجلس از طریق مداخله توسط قدرت سیاسی برای تبدیل روستاها به شهر و بازتعریف نحوه مدیریت فضا به دلیل ایجاد شهرستان‌ها و بخش‌های جدید در استان، به عنوان موثر‌ترین مولفه‌ها در شکل‌گیری شهرهای نوپدید پس از سال 1370 عمل نموده است.

Conceptualizing the process of converting rural settlements into cities in Guilān province (19562016)

One of the issues that urban system of many developing countries such as Irān are facing with, is the formation of new towns from rural settlements. In this research, the problem of converting rural centers into cities in Guilān province has received attention because of the possible destruction of agricultural land and high dispersion of rural settlements across this region. Meanwhile, clarifying what factors and processes have been influential in converting rural settlements into cities can be considered as the most fundamental question worth considering. However, the diversity of the viewpoints about this problem, has led to failing to find a proper response to this question. In this regard, this research employed a qualitative approach and focused on the application of the grounded theory in order to explain the nature of this problem, while avoiding to present some viewpoints which could be just a matter of taste. So, 15 experts were selected using snowballsampling method and they were interviewed. Findings showed that converting the rural settlements into cities in Guilān province has occurred through five key components, all of which have somehow political nature. These five components are: intervention by political power to convert villages to cities, redefining the space management scale by government, people’s attitudes towards cities and villages, ignoring key capacities of the settlements and the economic dependence of rural settlements on the governmental economic resources and subsidies (oilbased economy). Meanwhile, the role of the authorities, and in particular the parliamentarians, through intervention by political power to convert the villages into cities and redefining the space management scale due to the creation of new cities and towns in the province, has been the most effective component in converting the rural settlements into cities since 1991.