فضا را چگونه بخوانیم؟ از خوانش پدیدارشناسانه تا خوانش انتقادی فضا

خوانشِ فضا به چه معناست؟ این واژه چه جایگاهی در نظامِ شهرسازیِ جامعه ایران دارد؟ مفاهیمی چون خوانش و خوانایی، چگونه با چیزی به نام نیروهای برسازنده ی فضا درگیر می شوند؟ گفتمان انتقادی فضا، چگونه فضا را خوانش می کند؟ نوشتار پیش رو تلاش می‌کند به سوالاتی از این قبیل پاسخ دهد. در همین راستا نوشتار به چهار بخش تقسیم‌شده است. در بخش اول، نگاه نظری و مساله ی نوشتار مطرح می شود؛ اینکه فضا در اینجا از کدام پنجره و با چه گفتمانی خوانش می‌شود. در بخش دوم از این صحبت می‌شود که چگونه چیزی به نام خوانایی در قلمروی دانش در نظام دانشگاهی ایران از خلال تعاریف، بمثابه ی یک ابزارِ سنجش و فهمِ جهانفضا تولید می شود. در بخش سوم این مساله مطرح می شود که چگونه خوانشِ پدیدارشناسانه به کلیدواژه‌ی فهم فضا تبدیل‌شده و در قلمروی حرفه‌ای و مدیریتی به‌واسطه خوانا یا ناخوانا خواندنِ بازنمایی های فضا، وضعِ موجود را بازتولید می‌کند. در همین راستا گریزی به روش و نگاهِ کوین لینچ  زده می شود و به این خاطر که نامِ او با خوانشِ فضا در متون شهرسازی ایران گره‌خورده است، مورد نقد قرار می گیرد. در این بخش همچنین با نگاه پدیدارشناسانه به خوانشِ نا فضاها در شهر تهران پرداخته می شود. در بخش چهارم که در واقع همان نگاهِ نوشتار است، پژوهش حاضر می کوشد با صورت‌بندی خوانشِ انتقادی از فضا بمثابه یک بدیل، آن نظم و نظامِ مفهومی ای که همواره در قلمروی دانش و مدیریت شهری تولید و بازتولید می‌شود، نفی کند.

How to Read the Space?From Phenomenological To the Critical Reading of Space

What does it mean to read the space? What is the status of this term in a country like Irān? How are the concepts such as reading and readability involved in the constructing forces of the space? How could the space be read by the critical discourse of space? The present study tried to address such vital questions. For this aim, the paper has been divided into four sections. In the first section, the theoretical approach and the problem was presented, i.e., which discourse is used to read the space and through which window. In section two, it was mentioned that how something called readability in the realm of knowledge in the Iranian academic system is produced through definitions as a tool for measuring and understanding the world space. In section three, it was discussed how phenomenological reading has become the key to understanding the space and reproducing the status quo through (un)readability of the space representations in the so called “managerial” and “professional” realm. Along these lines, Kevin Lynch’s theoretical approach would be considered and criticized, because his name has been intertwined with the reading of the space in Iranian urban literature. This section also deals with the phenomenological reading of the nonspaces in Tehrān. In section four, it was tried to denounce the order and the conceptual system which is constantly produced and reproduced in the realm of knowledge and management, through formulation of the critical reading of the space which is offered as an alternative.