نقدی بر فرایند برنامه ریزی جامع شهر رشت با رویکردی تطبیقی (طرح های جامع سه گانه شهر)

پنج دهه از تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری موسوم به جامع در ایران می گذرد و باوجود حصول به برخی نتایج مثبت، مطلوبیت لازم و مورد نظر کارشناسان و مردم حاصل نشده است. مقاله حاضر کوشیده است پس از شرح مختصری در خصوص ویژگی های الگوی جامع، بر مبنای روش توصیفی و تحلیلی منطبق با داده های اخذ شده و سپس پردازش آن ها، طرح های توسعه شهری رشت با تمرکز بر طرح جامع دوم شهر رشت را مورد بررسی اجمالی قرار داده، میزان تحقق اهداف و پیش بینی های آن را (طرح هایی که اجرایی شده) مورد ارزیابی قرار دهد. مشخصاً ارزیابی نتایج اجرای طرح جامع دوم رشت نشان می دهد اشتباهات فاحشی در پیش بینی ها و هدف گذاری های آن وجود داشته است. از جمله این که برآورد جمعیت شهر رشت در طرح جامع و طرح تفصیلی آن به ترتیب با 9.1 درصد (46944 نفر) و 6.02 درصد (33654 نفر) اشتباه (یا به عبارت دیگر برآورد مازاد) همراه بوده است. همچنین در زمینه حدود گسترش و شبکه ارتباطی شهر، طرح جامع و تفصیلی دوم رشت 13 درصد و 22.6 درصد اشتباه (مازاد بر برآورد) داشته اند. در خصوص مساحت و سرانه کاربری های شهری نیز حدود 20.28 درصد از مساحت کاربری ها و 24.76 درصد از سرانه ها در پایان اجرای طرح، مازاد بر پیش بینی بوده (پیش بینی طرح جامع و تفصیلی دوم شهر رشت در این زمینه با کمبود مواجه بوده) است. سرانجام اینکه طرح جامع دوم شهر رشت همچون طرح های جامع سایر شهرها، دارای نارسایی هایی چون عدم انعطاف، شرح خدمات گسترده و تاکید بر کالبد بوده که البته بیشتر ناشی از ضعف در ماهیت الگوی طرح جامع است.

A Review of the Comprehensive Planning Process of Rasht City with a Comparative Approach (Triple Comprehensive City Plans)

Five decades have passed since the preparation and implementation of the socalled comprehensive urban development plans in Iran and despite the fact that some positive results have been achieved, the plans have not reached an optimal level as intended by experts and people. This paper first briefly explains the characteristics of the comprehensive plan based on descriptiveanalytical method consistent with the data obtained and processed next. Then, it attempts to review the urban development plans of Rasht focusing on its second comprehensive plan and assess the extent of realization of its objectives and predictions concerning the implemented plans. Specifically, the results of the implementation of the second comprehensive plan of Rasht show that there have been gross mistakes in its projections and targets. Among them, the estimated population of Rasht in the comprehensive plan and its detailed plan was inaccurate with 9.1% (46944 people) and 6.02% (33654 people) of the estimated surplus, respectively. In addition, as for the ​​expansion limits and communication network of the city, the second comprehensive and detailed plan of Rasht had 13% and 22.6% of inaccuracies, respectively (estimate surplus). Regarding the area and per capita amount of urban utilities, about 20.28% of the area of ​​use and 24.76% of per capita amounts, respectively, at the end of the plan implementation are surpluses of what was predicted; in other words, the forecast of the second comprehensive and detailed plan of Rasht in this area has been in short supply. It is finally concluded that the second comprehensive plan of Rasht, such as the comprehensive plans of other cities, has some shortcomings such as nonflexibility, extensive service descriptions, and emphasis on the framework that is mainly due to the weakness of the nature of the comprehensive plan model.