تبیین مفاهیم فرایند طراحی شهری مبتنی بر رهیافت راهبردی و اولویت‌بندی کاربست آن در پروژه‌های طراحی شهری ایران

باوجود اقبال مجدد رهیافت راهبردی در اواخر دهه نود میلادی و اهمیت مفاهیم حاکم بر آن به‌عنوان یک نظریه رویه‌ای، تاثیر این رهیافت بر چگونگی پیمایش فرایند طراحی ‌شهری به‌روشنی تدقیق نشده است. براین اساس پژوهش حاضر تلاشی برای شناسایی معیارها و شاخص‌های موثر بر پیمایش فرایند طراحی ‌شهری مبتنی بر رهیافت راهبردی و اولویت‌بندی کاربست این مفاهیم در پروژه‌های طراحی‌ شهری ایران است. به‌منظور دستیابی به اهداف مذکور ابتدا با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی جریان‌های موثر بر رهیافت راهبردی، مفاهیم اساسی این رهیافت و چگونگی کاربست آن در فرایند طراحی ‌شهری در قالب چارچوب ‌ارزیابی تدقیق شده است. چارچوب ارزیابی پیشنهادی با تدوین معیارها و شاخص‌های موثر بر پیمایش فرایند، زمینه را برای تحلیل کیفی محتوای پروژه‌های منتخب و اولویت‌بندی شاخص‌ها و معیارهای پژوهش در نرم‌افزار spss 26 و با استفاده از آزمون فریدمن فراهم می‌آورد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد معیارهای مشارکت عمومی و مناسبات قدرت و شاخص‌های مرتبط با آن، کمترین اهمیت را داراست، که این امر خود به سبب اشتراک برخی از شاخص‌ها با شاخص‌های معیارهای زمینه‌گرایی، انعطاف‌پذیری، مساله‌گرایی و مداخله‌چندسطحی به کاهش امتیاز معیارهای مذکور نیز انجام شده ‌است. برداشت نخبه‌گرایانه حرفه‌مندان از مفهوم مشارکت و مناسبات قدرت باعث شده این دو معیار تنها در سطح گفتار در پروژه‌ها لحاظ شده و کاربست شاخص‌های تبیین‌کننده آنان عملا مغفول باقی بماند. براین اساس باوجود حضور مفهوم مشارکت عمومی در پروژه‌های طراحی شهری ایران، به دلیل فقدان فرایند یادگیری اجتماعی و عدم توجه به مناسبات قدرت و نقش غیر قابل ‌انکار آن در هدایت فرایند طراحی شهری، شاخص‌های تبیین‌کننده این دو مفهوم با چالش‌های اساسی برای کاربست در پروژه‌های منتخب روبرو شده است و فرایند طراحی شهری را تنها به جنبه‌های علمی و تکنوکراتیک فضا محدود نموده و جنبه‌های اجتماعی و دموکراتیک فضا را مورد توجه قرار نداده است.

explaining the concepts of urban design process based on strategic approach and prioritizing its application in iranian urban design projects

despite the resurgence of the strategic approach in the late 1990s and the importance of its concepts as a procedural theory, the impact of this approach on how the urban design process is conducted has not been clearly explored. the research purpose is to identify the criteria and indicators affecting the survey of the strategic urban design process and prioritize the application of these concepts in iranian urban design projects. for this purpose, first, using the analytical-descriptive method of flows affecting the strategic approach, the basic concepts of this approach and how it is used in the urban design process in the form of an evaluation framework have been refined. evaluation framework provides the basis for analyzing selected projects and prioritizing concepts in spss 26 software using friedman test by formulating criteria and indicators affecting process. findings show that the criteria of public participation and power relations are the least important, this has led to a decrease in the score of the mentioned criteria due to the sharing of some indicators with the criteria of contextualism, flexibility, problem-orientation and multi-level intervention. accordingly, despite the presence of the concept of public participation in these projects, due to the lack of social learning process and lack of attention to power relations, the explanatory indicators of these two concepts face major challenges for application and limit the urban design process to the scientific and technocratic aspects of space only, and the social and democratic aspects of space are considered.