بازخوانی هندسه و تناسبات حیاط مرکزی در دستیابی به نور مناسب روز در خانه های تاریخی قاجاری کاشان

معماری تاریخی ایران دارای روش‌هایی ارزشمند در بهره‌گیری از نور طبیعی در بناها است که یکی از این روش‌ها، استفاده از حیاط مرکزی در ساختار معماری می‌باشد. بنابراین نیاز است که خصوصیات موثر بر بهره‌مندی بنا از نورطبیعی، از قبیل هندسه و تناسبات مورد بازشناسی قرار گیرد. مقاله حاضر در رویکردی کمی و با روش پژوهش تشریحی (تبیینی) با بیان اصول و قواعد هندسی و تناسباتی مرتبط با حیاط مرکزی مانند «شکل هندسی، طول، عرض، ارتفاع و نسبت‌های ویژه r_1=محیط/ارتفاع و r_2=عرض/طول، sar=عرض/ارتفاع، مرز آسمان و زاویه‌ دیده‌شدن آسمان نسبت به بازشو و تاثیر آن‌ها بر عملکرد نوری»، ساختاری مقایسه‌ای را برای ارزیابی حیاط مرکزی در نمونه‌های موردی شکل می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد هندسه‌ غالب حیاط‌ها، مستطیل و مربع با پخ در گوشه‌ها است؛ مقادیر تناسباتی r_1 و r_2 از کمینه پیشنهادی برای نورگیری مناسب فضاها بیشتر هستند؛ مرز دیده‌شدن آسمان در اغلب موارد از عمق فضاها بیشتر بوده، همچنین sar و زاویه‌ دید بازشوها به آسمان، متناسب با عملکرد فضاها است. در نتیجه، در خانه‌های کاشان، تامین نور فضاها نسبت به عملکرد اقلیمی آن، از اولویت بیشتری برخوردار بوده و فضاهای مجاور حیاط در بیشتر روز از روشنایی طبیعی و تقریباً یکنواختی با عمق نفوذ نور مناسب بهره‌مند هستند. ازسویی، حیاط‌ها قادر به تامین ضریب نور روز بیشتر از 1.53 برای فضاهای مجاور هستند که بیانگر تبعیت هندسه، تناسبات و مقیاس فضایی آن در راستای نورگیری مناسب برای این خانه‌ها است.

Review of the Geometry and Proportions of the Central Court in Achieving the Right Daylight in the Ghajari's Historic Houses of Kashan

In the central yard of historic houses of Kashan, geometry and proportions are the most important factors in providing light to adjacent spaces. To measure the optical performance of these yards it is necessary to know its geometrical properties. The article by the method with expression of geometric and proportional principles and rules related to the central yard in the use of daylight spaces, proportional to its performance in the selected sample. Factors such as geometric shape, length, width, height and specific ratios R_1= ambient / height and R_2= width / length or (PAR), SAR = width / height, sky boundary and angle of view of the sky relative to the popup and its effect They are based on the optical performance of the yard. The results show that the dominant geometry of yards, rectangles and squares is with corners Proportional values R1, R2 exceed the suggested minimum for proper illumination of space; Also, the SAR and the viewing angle of the openings to the sky are proportional to the performance of the spaces and the need for their lighting. As a result, in Kashan homes, light is given higher priority than its climatic function, and adjacent central yards enjoy natural daylight and almost uniformity with adequate light penetration for most of the day. Yards are able to provide a daylight factor of more than 1.53 for adjacent spaces, which indicates the compliance of its geometry, proportions and spatial scale in order to provide adequate lighting for these houses.