نقش خارخانه در تعدیل دمایی فضای زیست در مسکن روستایی موثر در ارتقاء پایداری معماری (مطالعه موردی: مسکن روستایی سیستان)

یکی از مهم ترین عوامل موثر محیطی بر آسایش، دماست. منطقه سیستان در شرق ایران که در اقلیم گرم وخشک واقع بوده و اقلیم آن طی دو دهه گذشته به دلیل خشک سالی طاقت فرسا شده است، نیاز ضروری به تعدیل دما دارد. در گذشته یکی از مناسب ترین راهکارهای به کار گرفته شده در معماری بومی این منطقه جهت تعدیل دما، خارخانه بوده است. در مورد اثر کیفی خارخانه در فضای زیست تا حدودی مطالعاتی انجام شده؛ اما تاکنون میزان اثر خارخانه بر شرایط دمایی فضای داخل به طور کمی مورد سنجش قرار نگرفته است. این مقاله در راستای اهداف معماری پایدار و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، به نقش دمایی خارخانه به عنوان یکی از مصادیق پایداری در معماری بومی سیستان بر فضای داخل مسکن پرداخته است. روش تحقیق مقاله به این صورت است که در یکی از مصادیق مسکن بومی سیستان، سه مکان اندازه گیری فضای باز بیرون، اتاق دارای خارخانه و  اتاق بدون خارخانه در نظر گرفته شد و در روزهای گرم سال طی ساعات مختلف، دمای هوا اندازه گیری شد. نتایج تحقیق نشان داد که به طور میانگین و در کل شبانه روز دمای هوای اتاق بدون خارخانه تنها 0.58 درجه سانتی گراد از دمای بیرون پایین تر است؛ در صورتی که دمای اتاق دارای خارخانه 7.69 درجه سانتی گراد خنک تر از دمای هوای بیرون است. این میزان تعدیل دما بسیار قابل توجه بوده و با توجه به اینکه برای کاهش هر درجه افزایش دما، 510 درصد انرژی الکتریکی لازم است، لذا این مقدار کاهش دما صرفه جویی زیاد مصرف انرژی را در پی دارد و گامی مهم در راستای معماری پایدار محسوب می شود.

The Role of Kharkhona in Temperature Adjustment in Rural Houses of Sistan: An Effective Means for Improving Architecture Sustainability

Temperature is a very important factor in environmental comfort. Situated east of Iran, Sistan has a hot and dry climate and the need for temperature adjustment is felt strongly in most areas of the region. In the past, “Kharkhona” was one of the most common elements of the local architecture of Sistan and an effective method for adjusting temperature in the region. A number of studies have been conducted on the qualitative impact of Kharkhona on living spaces; however, the effect of this architectural element on adjusting the inner temperature of rural houses has not been researched quantitatively. The aim of this study was to investigate the role of Kharkhona as a sustainability element of the local architecture of Sistan Region in adjusting the inner temperature of rural houses. To this end, three types of space were selected for measurement of temperature: outside space, a room equipped with Kharkhona and a room without Kharkhona. Then, air temperature was measured at different hours during the hot days of the year. The results indicated that the inner temperature of the room without Kharkhona was cooler than that of the outside space only by 0.58 °C while the inner temperature of the room equipped with Kharkhona was cooler by a noticeable 7.69 °C. Considering that 510% of electric power is required for adjusting air temperature by one Celsius degree, this amount of temperature decrease can lead to substantial energy saving and it is an important step toward achieving sustainable architecture.