تحلیل آسیب پذیری حریم برای مستندنگاری میراث فرهنگی (بررسی موردی: برج طغرل)

هدف پژوهش حاضر بررسی مفاهیم مرتبط با حریم میراث فرهنگی، شناسایی و انتخاب عوامل اساسی و تاثیرگذار بر روی حریم و چشم انداز، نظیر انواع کاربری قطعات، وضعیت نمای قطعات موجود در حریم، ارتفاع قطعات ملکی و تراکم آن هاست. یکی از جنبه های بسیار مهم مرتبط با میراث فرهنگی، حریم آن هاست و ضرورت دارد در هر نوع فعالیت عمرانی و توسعه ای از هر گونه تجاوز به حریم و چشم انداز آثار تاریخی پرهیز کرد. طبق اصول و موازین علمی بین المللی، برای میراث فرهنگی حریم های مختلف تعریف می شود، که برای هر یک نوع ویژه ای از مراقبت و محدویت های خاص از نظر ساخت وساز و دخل و تصرف تعیین شده است. متاسفانه در ایران این مهم تاکنون، مورد توجه جدی قرار نگرفته است و در نتیجه حریم میراث فرهنگی دچار بحران و آسیب جدی شده است. بنابراین برای حفظ آثار و همچنین مدیریت مناسب آن ها برای مقاصد گوناگون، وجود نقشه های مبین آسیب پذیری بسیار ضروری می نماید. به کمک چنین نقشه هایی، مدیریت دانش بنیان آثار تاریخی و فرهنگی از نظر شهرسازی پایدار امکان پذیر می گردد و مدیران شهری و میراث فرهنگی می توانند تصمیمات صحیح، سریع و مناسب اتخاذ کنند. تحقیق حاضر، برپایه رویکرد مبتنی بر اطلاعات و تحلیل های مکانی و با هدف مستند نگاری و مدیریت آسیب پذیری حریم میراث فرهنگی انجام شده است. به عنوان بررسی موردی، میزان آسیب پذیری حریم و چشم انداز یکی از مهم ترین آثار تاریخی ایران، یعنی برج طغرل واقع در ناحیه یک منطقه 20 تهران نسبت به خطرات غیر طبیعی و عوامل انسان ساخت، با استفاده از یک سیستم خبره فازی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای این کار، از روش فازی یگانه برای استنتاج و همچنین تحلیل های مکانی و محاسبات رستری برای تولید نقشه های آسیب پذیری استفاده شد. با بررسی نتایج این تحقیق مشاهده می شود که فقط 6 درصد حریم برج طغرل بدون آسیب باقی مانده است و بیش از نیمی از آن دارای آسیب پذیری متوسط و زیاد است که این یک تهدید جدی برای حریم و اثر تاریخی است. همچنین بر اساس تعریف حریم درجه یک و دو برای برج طغرل توسط سازمان میراث فرهنگی، حریم درجه یک در وضعیت تقریبا بدون آسیب، و بیشتر مناطق حریم درجه دو با آسیب پذیری متوسط شناسایی شدند.