سطح‌بندی مناطق کلان شهر تهران از لحاظ شاخص‌های توسعه پایدار با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه‌ای

تهران به عنوان اصلی ترین شهر ایران که حدود 20 درصد جمعیت کشور را در خود جای داده و تحولات آن به صورت گسترده و مستقیم در کل کشور تاثیرگذار است، بیش از دیگر شهرهای کشور باید از نظر توسعه شهری مورد توجه قرار گیرد. کلان شهر تهران با تنگ ناهای متعددی در خصوص مدیریت بهینه سازمان فضایی شهر روبرو است و رویکرد کنونی در مدیریت کلان و متمرکز آن، به دلیل عدم اتکاء به سازوکارهای محلی، مشارکت مردم، نظامه ای پایدار اکولوژیک محلی و لذا برآورده سازی نیازهای واقعی ساکنین، به توسعه پایدار شهری منتهی نشده است. هدف مقاله حاضر، سطح بندی مناطق کلان شهر تهران از لحاظ شاخص های توسعه پایدار با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه ای، است. روش پژوهش، توصیفی–تحلیلی است و از مدل های کمی استفاده شده است. برای شناخت سطوح برخورداری مناطق 22گانه شهر تهران، با استفاده از آمار و اطالعات سرشماری سال 1390 از 47 شاخص در زمینه های اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیربنایی- مسکن استفاده گردیده و نتایج آن با بهره گیری از مدل تحلیل عاملی ارزیابی شده و سرانجام جهت تقسیم مناطق در گروه های همگن از روش تحلیل خوشه ای بهره گرفته شده است. برای ارزیابی داده ها از نرم افزارهای excel و spss و همچنین برای ترسیم نقشه ها از نرم افزار arcgis10 استفاده شده است. رتبه بندی مناطق 22 گانه تهران براساس میزان سطح رفاه و برخورداری از امکانات و خدمات شهری، از نابرابری و تفاوت معنادار بین گسترش فیزیکی شهر و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در پایتخت حکایت دارد. با استفاده از روش تحلیل عاملی این نتیجه حاصل گردید که منطقه 6 توسعه‌یافته ترین و منطقه 22 محروم ترین مناطق شهر است. در پایان با استفاده از مدل تحلیل خوشه ای به تقسیم بندی مناطق از نظرتوسعه‌یافته گی پرداخته شد و مناطق به پنج دسته تقسیم شد، نتیجه به دست آمده نمایان ساخت که منطقه شش توسعه یافته ترین و مناطق 20 و 22 محرومترین مناطق شهرند که این نتیجه نشان دهنده لزوم توجه روز افزون مسئولین امر در زمینه ایجاد توسعه پایدار در بین مناطق توسعه نیافته است.