ارتقاء حس اجتماعی در نواحی مسکونی مبتنی بر تطبیق دو نظریه زبان الگو کریستوفر الکساندر و طرح‌واره‌ شناختی کیم و کاپلان (با نگاهی به محله تاریخی سرچشمه زنجان)

بیان مساله: ارتقاء حس اجتماعی و تعاملات جمعی، از مطالبات فراگیر در نواحی مسکونی معاصر است که ریشه در کم‌توجهی به انسان و نیازهایش در برنامه‌ریزی‌ و طراحی نواحی مسکونی دارد. ویژگی‌های کالبدی نواحی مسکونی بر نحوه تعاملات جمعی و بروز حس همسایگی ساکنان از طریق افزایش تعداد تعاملات و فراهم کردن محیط‌های دوستانه تاثیرگذار است.سوال تحقیق: با گسترش نواحی مسکونی جدید و نیاز به فضاهای جمعی:1. الگوهای طراحی نواحی مسکونی چگونه می‌توانند به تقویت تعاملات جمعی و حس همسایگی منجرشوند؟ 2. طرح‌واره‌های ذهنی ساکنان پیرامون تعاملات جمعی و حس همسایگی، چه ارتباطی با زبان الگوهای طراحی دارند؟اهداف تحقیق: این پژوهش بر آن است که با استفاده از نظریه طرح‌واره‌های ذهنی(حوزه روانشناسی شناختی) و تطبیق آن با نظریه زبان الگوی الکساندر(حوزه برنامه‌ریزی و طراحی محیطی)، چهارچوبی برای تقویت تعاملات جمعی نواحی مسکونی پیشنهاد نماید.روش تحقیق: به منظور پاسخ به پرسش اول تحقیق، ابتدا کلیات نظریه زبان الگو و 253 الگو بررسی شده و الگوهای مرتبط با نواحی مسکونی، به روش تحلیل محتوای منابع معتبر، مورد بازشناسی قرار گرفت. درپاسخ به سوال دوم، مفهوم طرح‌واره‌ ذهنی و نظریه زبان الگو و ارتباط آن دو، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، جمع‌آوری اطلاعات و بررسی به روش تحقیق تفسیری و کیفی، با توصیف و تحلیل محتوای متون، شناسایی و واکاوی گردید.مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: با بررسی مفهوم طرح‌واره‌های ذهنی در زمینه دانش روان‌شناسی شناختی، سه طرح‌واره مرتبط با محیط سکونت شامل ‌هویت سکونتی، تعامل فردی- اجتماعی و دلبستگی محلی تبیین شدند و در بررسی ارتباط بین الگوهای طراحی نواحی مسکونی با طرح‌واره‌های سکونت-مبنا، راهکاری برای تقویت حس اجتماعی در این فضاها آشکار شد. برای ارتقاء حس اجتماعی ساکنان، طرح‌واره هویت سکونتی با 11 الگو، طرح‌واره تعامل فردی با 10 الگو، طرح‌واره تعامل اجتماعی با 8 الگو و طرح‌واره دلبستگی محلی با 6 الگو نقش آفرینی می کنند. با توجه به ماهیت شناختی طرح‌واره‌ها، در‌هم تنیدگی و پیوستگی الگوهای برنامه‌ریزی و طراحی از طریق رویداد محوری فضاها، نقش مهمی در ارتقاء کیفی نواحی مسکونی دارد. نتایج پژوهش، اعتبار درونی نظریه زبان الگو را در پیوند با نظریه طرح‌واره‌های شناختی برای تقویت تعاملات نواحی مسکونی آشکار می‌کند. کاربست چهارچوب پیشنهادی در محله تاریخی سرچشمه زنجان، روایی بیرونی مدل پیشنهادی را از طریق ذهن- بنه‌ها، مولفه‌ها، زبان الگو و راهکارهای برنامه‌ریزی و طراحی، آشکار می‌کند.

improving the sense of community in residential environments based on the adaptation of two theories of cristopher alexander’s pattern language and kim and kaplan’s cognitive schema(looking at sarcheshme neighborhood in zanjan)

research problem: cities and residential areas as a product of human substitution, until around the 1960s, the experience of centuries was the experience of human design, but the method of planning and designing cities and neighborhoods changed drastically in the last one hundred years, and with rapid urban growth, urban planning was given to professional planners and urban planners. dedicated traffic planning for the traffic of cars in the urban environment intensified the riding traffic in the urban environment to the population, which makes spatial planning with urban and local quality and livability forgot and a lot of problems. improving the sense of community and collective interactions is one of the widespread demands in contemporary residential environments. this is rooted in the lack of attention to people and their needs in the planning and design of the residential area, which has been approved by international and iranian theorists. this research aims to propose a framework for improving social sense by using the theory of mental schemas (the field of cognitive psychology) and matching it with alexander’s pattern language theory (the field of environmental planning and design).research question: the questions raised in the research include the following:what is the relationship between residents’ mental schemas about collective interactions and the sense of neighborhood with the pattern language?how can the pattern language in residential areas promote collective interactions and a sense of neighborhood?research method: in this process, the pattern language theory and 253 patterns proposed by alexander have been examined in residential areas. 35 patterns were identified that are related to residential areas. then, using the qualitative research method, the internal connections between mental schema and language concepts were identified by describing and analyzing the content of related texts. in explaining the relationships and logical integration of the data, the method of logical reasoning was carefully used in the opinions of the experts. in the following, three residential schemas were explained by examining the concept of mental schemas in cognitive psychology knowledge, including residential identity, individual-social interaction, and local attachment. these schemas are presented using kim and kaplan’s theorythe most important results and conclusion: by examining the concept of mental schemas in the field of cognitive psychology knowledge, three schemas related to the residential environment including residential identity, individual-social interaction, and local attachment were explained. examining the relationship between the design patterns of residential areas with the residence-base schemas revealed a solution to strengthen the sense of community in these spaces. in order to improve the social sense of residents, residential identity schema with 11 patterns, individual interaction schema with 10 patterns, social interaction schema with 8 patterns, and local attachment schema with 6 patterns can play a role. considering the cognitive nature of schemas, the interweaving and continuity of planning and design patterns through event-oriented plays an important role in the qualitative improvement of residential areas. the results of the research reveal the internal validity of the model language theory in connection with the theory of cognitive schemas to strengthen the interactions of residential areas. so the application of the proposed framework in the historical neighborhood of sarcheshme neighbourhood in zanjan reveals its external validity through mind structures, components, model language, and planning and design solutions.