ارزیابی حواس پنجگانه موثر بر حس تعلق به مکان کاربران در فضاهای تجاری (نمونه موردی: مجتمع‌های تجاری شهر تبریز-ایران)

بیان مساله: از منظر روان شناسی، انسان به تعامل صمیمی با محیط، تجربه عاطفی و معنوی نسبت به مکان نیازمند است. حس مکان کاتالیزوری است که روند تجربه عمیق مکان برای انسان را ایجاد کرده و باعث تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی ویژه می شود. مجتمع های تجاری به عنوان بخشی از فضاهای عمومی شهری، نقش مهمی در برقراری تعاملات اجتماعی ایفا می کنند. در سال های اخیر رشد بیش از پیش ساخت و ساز و راه اندازی این گونه فضا ها، سبب موفقیت تعداد معدودی از آن ها بوده و سایر مجتمع ها، دائما در حال تغییر و تحول واحدهای تجاری خود بوده اند، که این امر عدم استفاده از آن ها را در آینده به همراه دارد، لذا توجه به مباحث روان شناسی محیطی به منظور شناخت مولفه های تاثیرگذار و بهبود شرایط محیطی در این فضاها نیازمند بررسی عمیق تری می باشد.سوال تحقیق: ساز و کار حواس پنجگانه موثر بر حس مکان کاربران در فضاهای تجاری چگونه است؟ تاثیر حس تعلق به مکان کاربران براساس متغیرهای حس مکان در مراکز تجاری چگونه است؟اهداف تحقیق: ارزیابی حواس پنجگانه موثر بر حس تعلق به مکان کاربران در فضاهای تجاریروش تحقیق: مطالعه حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بوده که برای انجام آن از طرح تحقیق پیمایشی استفاده شده است. عوامل حواس پنج گانه (به عنوان متغییر مستقل) موثر بر حس تعلق به مکان کاربران (به عنوان متغییر وابسته) با پیگیری مفهوم حس مکان (به عنوان متغییر میانجی) با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، استخراج و با توجه به مدل پیشنهادی 384 عدد پرسشنامه بر اساس طیف 5 گزینه ای لیکرت در مجتمع های تجاری (لاله پارک، اطلس و ستاره باران) شهر تبریز- ایران، توزیع گردید و روابط بین متغییرها با استفاده از سیستم معادلات ساختاری (sem) و با استفاده از نرم افزار amos24 تحلیل شده است.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: نتایج تحلیل ها نشان می دهد حدود 66 درصد از تغییرپذیری حس مکان براساس متغیرهای حواس پنج گانه قابل پیش بینی بوده و متغیرهای صدای مکانیکی، بوی طبیعی، لامسه شامل عملکری و ابزاری و بینایی شامل خوانایی، انسجام و رمزآلود کمتر از 0/05 و رابطه معنی داری دارند، همچنین 46 درصد از تغییر پذیری حس تعلق نیز براساس متغیرهای حس مکان قابل پیش بینی بوده و متغیرهای محصوریت، دعوت کنندگی، امنیت، سرزندگی و مورد انتظار بودن رفتارها کمتر از 0/05 و رابطه معنی داری دارند، لذا طراحان، مجریان و برنامه ریزان شهری با درنظر گرفتن نتایج تحقیق می توانند ارتباطی مطلوب میان ادراکات کاربران با محیط با تاکید بر حواس حسی ایجاده کرده و منجر به افزایش تعاملات اجتماعی، ارتقای کیفی، رضایتمندی و در نهایت موفقیت این گونه فضاها شوند. در انتها، نتیجه تحقیق در قالب راهبردهای طراحی معماری ارائه شده است.

the assessment of the five senses affecting users’ sense of attachment in commercial spaces (case study: commercial complexes in tabriz - iran)

research problem: from the point of view of psychology, humans need intimate interaction with the environment, emotional and spiritual experience towards the place. the sense of place is a catalyst that creates the process of deep experience of place for humans and transforms a space into a place with special sensory characteristics for people. commercial complexes, as part of public urban spaces, play a crucial role in establishing social interactions. in recent years, the growth of the construction and the establishment of such spaces have caused the success of a few of them and other complexes have been continuously changing their business units, which has many consequences. therefore, considering the issues of environmental psychology in order to recognize the effective components and improving the environmental conditions in these spaces is of great importance.research question: how does the mechanism of five senses affect users’ sense of belonging in commercial complexes? how is the effect of the sense of belonging to the place of the users based on the variables of the sense of place in commercial centers?research method: the present study is of descriptive-analytical type, and a survey research design was used to carry it out. using library studies, the factors of sensory preferences (as an independent variable) affecting the sense of belonging to the users’ place (as a dependent variable) with pursuing the concept of a sense of place (as a mediating variable) and according to the proposed model, 384 questionnaires based on a 5-choice likert scale in the commercial complexes of tabriz (laleh park, atlas and setare baran) distribution and relationships between the variables using the structural equation system (sem) was analyzed using amos24 software. participants below 18 years and with an artistic background were excluded from the study due to their differences and their effect on the process of study.the most important results and conclusion: in today’s community, the increasing gap between people and artificial environments has decreased the intimacy and the city has less emphasized as the center of cultural and social activities. thus, the issue of the relationship between man and the environment in recent decades has received much attention by the experts in different sciences. however, there are still many questions related to how to define the relationship between the human and place for use in the process of architectural design that the non-responsiveness of the reviewers and designers to these questions cause the reduction of efficiency and lack of desirability of man-made environments. the results of the analyzes indicate that about 66% of the variability of the sense of place can be predicted based on the variables of sensory preferences, and the variables of mechanical sound, natural smell, touch, including functional and instrumental, and visual, including legibility, coherence, and mystery, have the significance level less than 0.05, also 46% of the changeability of the sense of attachment can be predicted based on the variables of the sense of place and the variables of enclosure, inviting, security, vitality and expectation of behaviors have the significance level less than 0.05 . thus, designers, urban planners and executives of these spaces by considering the results of study can create a good connection between the users’ perceptions and the environment by emphasizing the sensory senses and this leads to an increase in social interactions, satisfaction, and finally the quality improvement and success of such spaces. in the end, the result of the research is presented in the form of architectural design strategies