بررسی و مقایسه پیکره بندی مسجد- مدرسه های دوره قاجاریه با استفاده از روش نحو فضا (نمونه موردی: شهر تهران)

بیان مسئله: فرآیندهای طراحی و ساخت‌وساز در معماری از گذشته تا به امروز سرعت رشد زیادی داشته و اصول طراحی معماری سنتی ایران که بناهای ماندگاری را به‌جای گذاشته و به نیازهای کاربران پاسخگو بوده، رو به فراموشی است. یکی از روش‌های موثر برای شناخت ساختار فضایی بناهای سنتی، پیکره‌بندی فضایی می‌باشد. به دلیل اهمیت ویژه کاربری آموزشی در تعلیم و تربیت آینده‌سازان هر جامعه، پژوهش‌های زیادی با هدف ارائه اصول طراحی بهینه و مناسب فضاهای آموزشی انجام‌ شده‌است. استخراج پیکره‌بندی مسجد -مدرسه‌های سنتی ایران و دستیابی به اصول طراحی آن‌ها به محققان و طراحان در حوزه طراحی فضاهای آموزشی، بینش و آگاهی می‌دهد. سوال تحقیق: آیا می‌توان با استفاده از تکنیک نحو فضا، پیکره‌بندی مسجد -مدرسه‌های دوره قاجاریه تهران را استخراج کرد و به ساختار فضایی آن‌ها پی‌برد؟ کدام فضای بنای مسجد مدرسه ‌های قاجار دارای بیشترین و کمترین مقدار شاخص نحوی است؟ کدام بنای مسجدمدرسه از بیشترین مقدار شاخص‌های نحو فضا برخوردار است؟اهداف تحقیق: این تحقیق با هدف استخراج پیکره‌بندی مسجد -مدرسه‌های دوره قاجار شهر تهران و دستیابی به ساختار فضایی فضاهای آموزشی آن زمان انجام شده‌است.روش تحقیق: روش تحقیق این مقاله از دو بخش تشکیل شده است که بخش اول مطالعات بصورت کتابخانه‌ای و با استناد به منابع معتبرِ در دسترس انجام شده و بخش دوم آن تجزیه و تحلیل داده‌ها بر اساس رویکرد نحو فضا با استفاده از نرم‌افزار یو سی اِل دِپث مَپ برای استخراج پیکره‌بندی مسجد -مدرسه‌های دوره قاجاریه شهر تهران می‌باشد.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری:  با تکنیک نحو فضا و استفاده از نرم‌افزار دپث‌مپ، ‌می‌توان به پیکره‌بندی و ساختار فضایی بناهای سنتی ایران که در این پژوهش مسجدمدرسه‌های قاجار شهر تهران به عنوان نمونه انتخاب شده‌است، دست‌یافت. نتایج آنالیزهای نرم‌افزار این روش که بصورت گراف و عدد ارائه می‌شود، امکان بررسی مقدار هر شاخص نحوی در بناها را داده و این مقادیر در بناهای مطالعه شده، مورد بررسی قرار گرفته‌است.

Investigation and comparison of mosque-schools configuration, the Qajar period by using space syntax method (case study: Tehran city)

Research Problem: Architectural design and construction processes have grown a lot from the past to the present day, and the principles of traditional Iranian architecture design that have left overwhelming buildings and responsive to the needs of every user, are forgotten. One of the most effective ways to understand the space structure of traditional space buildings is to understand the special configuration. Due to the importance of educational use in the education of the future makers of each community, many research has been done to present the principles of optimal design and appropriate educational spaces. Extraction of the Iranian Iranian mosque schools and their design principles give researchers and designers insights in the field of educational space design.Research Question: Can the Qajar mosque schools in Tehran be extracted and discovered their spatial configuration and structure by using space syntax technique? Which Qajar mosque schools have the highest and lowest syntax index? Which mosqueschool building has the highest number of syntax indices?Article Goals: This study aimed at extracting the mosqueschools of the Qajar period in Tehran and to achieve the spatial structure of the educational spaces of that time. The spatial structure of the buildings can be achieved by using the results obtained from Deep Map software that analyzes indicators in the configuration of buildings. The spatial structure and configuration of the buildings can be achieved by using the results obtained from UCL Depth Map software (integration, control, choice, depth, visual and axial connectivity) that analyzes syntactic indices in the configuration of buildings. With the results of the analysis obtained from Depth Map software, which is provided in graph and number, the lowest and highest amount of syntax indices in spaces is examined. It is possible to compare the values between the buildings under study by output from the analysis of Depth Map software in the form of tables and numbers. Research Methods: The research method of this article consists of two parts: The first part of the studies in a library based on valid sources available. The second part is data analysis based on the syntactic approach of space using the UCL Depth Map software for extracting the configuration of the mosqueschools of Qajar in Tehran. For this purpose, after the draw of the buildings in AutoCAD software, their DEX file has been entered into the UCL Depth Map Software for analysis.The Most Important Results and Conclusion: With the technique of space syntax and the use of UCL Depth Map software, we can find the configuration and space structure of traditional Iranian buildings in which the Qajar MosqueSchools were selected as examples. The results of the software analysis of this method, which are presented as graphs and numbers, allow the amount of syntactic index in the buildings and these values in the studied buildings have been investigated. According to the findings of this study, the highest amount of &intedration& for the Mirza Musa MosqueSchool, was the highest &choice&, &depth& and &visual and axial connectivity& for the new Sepahsalar School (shahid motahari). Due to the same amount of &control& index in most buildings, the lowest is stated in the mosqueSchool of Hakim Bashi (Mirza Mahmoud Wazir).