شناسایی ابعاد شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی مبتنی بر دیدگاه متخصصان با کاربست تحلیل عامل q

بیان مساله: هویت مکانی به‌عنوان یکی از سازه‌های اصلی در علم روان‌شناسی محیط، نقش بسیار مهمی در رابطه‌ شناختی انسان و مکان سکونت وی و نیز افزایش سلامت روان و ارتقای کیفیت زندگی او دارد. لیکن عدم توافق صاحب‌نظران و متخصصان در خصوص ساختار این مفهوم، مانع از شناخت جامع آن شده است. از سوی دیگر، غالب مطالعات صورت‌گرفته در این زمینه از جانب مکان و ویژگی‌های آن انجام شده، درحالی‌که هویت مفهومی انسانی و به‌ویژه روان‌شناختی است. بنابراین دستیابی به ابعاد و عوامل موثر بر شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی از دیدگاه متخصصان معماری و شهرسازی و با تاکید بر وجوه روان‌شناختی هویت مکانی، می‌تواند گامی جهت پیشبرد تحقیقات هویت مکانی در حوزه معماری و شهرسازی شود. سوال تحقیق: عوامل موثر بر شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی از دیدگاه متخصصان معماری و شهرسازی چیست؟ ابعاد شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی مبتنی بر دیدگاه‌ متخصصان معماری و شهرسازی چیست؟ اهداف تحقیق: شناسایی عوامل موثر بر شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی و همچنین دستیابی به ابعاد شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی مبتنی بر دسته‌بندی دیدگاه‌های متخصصان معماری و شهرسازی.روش تحقیق: پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف در دسته تحقیقات بنیادی با ماهیت اکتشافی و ازنظر روش گردآوری داده‌ها در دسته تحقیقات توصیفی قرار می‌گیرد. روش تحقیق، ترکیبی از روش‌های کیفی و کمّی منتج از مکتب عمل‌گرایی چندگانه است. شناسایی ابعاد شکل‌گیری هویت مکانی در محله‌های مسکونی در چهار بخش 1 مصاحبه با متخصصان، 2 کدگذاری باز و محوری، تهیه جدول هدف محتوا و پرسشنامه محقق‌ساخت بر اساس آن، 3 پیمایش دلفی در دو مرحله و 4 تحلیل عامل q با استفاده از نرم‌افزار spss 26، انجام شده است. جامعه آماری پژوهش در بخش اول، 9 نفر از متخصصان معماری و شهرسازی و در بخش پیمایش دلفی، 25 نفر بوده است که به روش نظریه‌ای انتخاب شدند و نمونه‌گیری به روش شبکه‌ای (گلوله برفی) تا اشباع نظری ادامه یافت. مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: نتایج پژوهش نشان‌ می‌دهد، 8 دیدگاه غالب درزمینه شکل‌گیری هویت مکانی در میان متخصصان وجود دارد که ابعاد موضوع را شکل می‌دهند و به‌ترتیب عبارت‌اند از: ابعاد «کالبدی ساختاری»، «روان‌شناختی»، «اجتماعی فرهنگی»، «عملکردی فعالیتی»، «زیبایی‌شناختی»، «زیست‌محیطی»، «تاریخی» و «معنایی». دیدگاه‌های متخصصان نیز، در طیفی از روان‌شناسی اجتماعی با ماهیت جزءنگر تا معناگرایی با ماهیت کل‌نگر شناسایی شد.

Identifying dimensions of place identity formation in residential neighborhoods based on professional’s perspective using Q factor analysis

Research Problem: Place identity as one of the main constructs in environmental psychology has a very important role in the cognitive relationship between man and his place of residence, and also enhancing mental health and improving his quality of life. But the lack of agreement of experts and professionals in defining the structure of the concept, and its dimensions has prevented it from a comprehensive understanding. On the other hand, most studies have been conducted in this field by place and its characteristics, while identity is a human and especially a psychological concept. Therefore, achieving the dimensions and factors affecting the formation of place identity in residential neighborhoods from the perspective of architectural and urban professionals emphasizing on psychological aspects of the concept can be a step towards advancing place identity research in the field of architecture and urbanism. Also, the findings would help in planning and designing of the residential neighborhoods.Research Question: What are the factors affecting the formation of place identity in residential neighborhoods, from the perspective of architectural and urban professionals? What are the dimensions of place identity formation in residential neighborhoods, based on the perspectives of architectural and urban professionals?Research Method: The study is a kind of the basic research with exploratory nature in terms of goal, and in terms of data collection method, it is placed in the descriptive research category. The research method is a combination of qualitative and quantitative methods, resulting from the school of multiple operationalism derived from sustainability approach. Therefore, identifying dimensions of place identity formation in residential neighborhoods from the perspective of architectural and urban professionals has done in four sections; 1 open and deep interviews with professionals to recognize factors affecting the formation of the concept of place identity; 2 open and axial coding used in Grounded theory research, preparation of content table and the researcher made questionnaire that revised by experts; 3 Delphi survey that has been implemented in two rounds in order to assess the reliability the questionnaire, and 4 Q factor analysis was performed using SPSS 26 software. Q factor analysis is described as a means of determining dimensions or profiles of people. The statistical population of the research in the first step was 9 architectural and urban professionals, witch first was selected targeted, and then in Delphi survey, there were 25 people who were selected by network sampling method (snowball sampling method), to theoretical saturation.The Most Important Results and Conclusion: The results from Q factor analysis and categorizing the factors, show that there are 8 dominant perspectives on the formation of place identity among professionals that shape the dimensions of the place identity in residential neighborhoods and are as follows: dimensions of &physical structural&, &psychological&, &social cultural&, &functional activity&, &aesthetics&, &environmental&, &historical& and finally &semantic&. The dimensions named by the main concept of the category derived from the questions that the experts emphasized on the main questionnaire. Also, professionals’ perspectives were identified in a range of social psychology with an atomic nature to semantics with a holistic nature.