بازشناسیِ بازنمود و آمیختگی گفتمان شرق شناسی در معماری معاصر ایران دوره پهلوی اول

بیان مساله: گفتمان «شرق‌شناسی» متکی بر آرای ادوارد سعید بدنبال اصالت بخشیدن به راهبردهای کلی ساختار گفتمان مسلط غرب بر شرق است. این گفتمان در زمینه‌های فکری، پژوهشی، هنری پدیدار شده است و بدنبال تمایزبخشی میان نحوه زیستن، اندیشیدن و هنر شرق/ غرب، شرقی/ غربی پدید آمده است.در چنین موقعیتی، هنر نیز چونان بازتابی از اندیشه، هویت خود را متکی بر این فضای فکری و مسلط بازتولید می‌کند.یکی از مفاهیم تاثیرگذار بر هنر معاصر «شرق‌شناسی» است آنچنانکه رواج واژگانی همچون هنر و معماریِ شرقی، اسلامی و ایرانی در تاریخ هنر برآمده از همین مفهوم است و بر بنیان نگاه راهبردی غرب با برگشودن و به میانجیِ طرح افکندن «دیگری» محقق شده است.سوال تحقیق: پژوهش بر پایه این پرسش اصلی بنا شده است که:گفتمان شرقشناسی چه اثر و ردی بر معماری دوره پهلوی( اول) گذاشته است؟ اهداف تحقیق: در آغاز سال‌های حیات عصر پهلوی، حضور هنرمندان و معماران غربی و یا تحصیلکردگان در غرب در ساحت هنر و معماری ایران اهمیت یافت.این مقاله برآنست تا ارتباط اینان و رواج گرایش ملی‌گرایی معماری ایرانی به‌مثابه امری جزیی برآمده از تسلط گفتمان شرقشناسی را تبیین کند.روش تحقیق: از این‌رو پژوهش به رویکرد نظری و انتقادی شرقشناسی سعید وابسته است.اما توامان به بازخوانی «گفتمان» در نزد فوکو به‌منظور بازشناسی بازتاب گفتمان غالب متاثر از سطح نهادی و بازنمایی آن در لایه و سطح هنرمندان در اینجا معماران تکیه دارد و همچنین به مفهوم نظری پیوند میان «کلیت» و «میانجی» لوکاچ نیز نظر افکنده است.این پژوهش با ماهیت نظری،با راهبرد تاریخی، از نوع توصیفی تحلیلی و بر استدلال منطقی استوار شده است.مهم ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: معماران [در این‌جا گدار و مارکف] هریک به روشی، در میانۀ پارادوکس سیاست،قواعد خوانش تاریخ،بازتاب‌یافته در گفتمان شرق‌شناسی، و اقتدارگرایی حکومتی دوران پهلوی اول با گرایش ملی‌گرایانه که در معماری بر باستان‌گرایی پای می‌فشارد، قرار می‌گیرند. معماری در این میان از یکسو بر ثقل گذشته‌ و تاریخ چونان عینیت متجسد در آثار باستانی دنبال می‌گردد که بطور اجتناب‌ناپذیر بر بازنمود الگوها، عناصر، موتیف‌ها و مضامین گذشته پای‌ می‌فشارد.و از سویی دیگر در نسبت‌ با شرق‌‌شناسی انتظارات و توقعات دیگری (غرب، یا شرقی که خود را از دریچه غرب می‌نگرد) را دنبال می‌کند،و انواع خوانش شرقشناسی ایرانشناسی در ذیل آن از نگاه آکادمیک و خیالپردازانه تا نگرشی متکی بر نهادهای فراگیر قدرت و پرداختن به مشرق به‌مثابه موضوع شناخت؛را باز می‌تاباند که بر فاصله‌گذاری میان دو جهان متقابل شده؛شرقی (شرقی شده نه شرق جغرافیایی، اسطوره‌ای، خیالی، غریب، مبهم) استوار است.

Recognition of the representation and fusion of Orientalism discourse in contemporary Iranian architecture of the first Pahlavi era

Statement of Problem: The discourse of Orientalism is based on the views of Edward Saeed and seeks to authenticate the hegemonic strategies of the West over the East. This discourse has emerged in the fields of thought, research, art, etc, and has continued with the differentiation of the way of living, thinking, etc. between East / West, East / West. In such a situation, art, as a reflection of thought, it reproduces its identity based on this dominant intellectual space. Orientalism is one of the influential concepts in contemporary art, as the prevalence of words such as Oriental, Islamic and Iranian art and architecture in art history stems from this concept, which is based on a strategic view. The West has been achieved through the projection of the concept of the other.Research question: The research is based on the main question: What effect has the Orientalist discourse had on the architecture of the Pahlavi era (first)?Research Objectives: At the beginning of the Pahlavi era, the presence of Western artists and architects or educated people in the West in the field of Iranian art and architecture became important.This article seeks to explain their relationship and the prevalence of nationalism in Iranian architecture as part of the dominance of Orientalist discourse.Research Methods: The research depends on Saeed’s theoretical and critical approach to Orientalism, and at the same time relies on Foucault’s rereading of discourse in order to recognize the role of dominant discourse influenced by institutional power, and its representation in artists here architects has it. Lukács also looks at the theoretical concept of the connection between Totality and mediation.The most important findings and conclusions of the research: Architects [Godard and Markov] each in a way, in the middle of the dual and the rules of reading history (derived from the discourse of Orientalism) are placed. In relation to Orientalism, it pursues other expectations (the West, or the East that looks at itself through the West); And reflects the types of Orientalist readings (Iranian studies below) from the academic to the imaginative point of view, based on the pervasive institutions of power, which are based on the distance between the two worlds; Western (not geographical, cognitive, rationalistic, rational, and enlightened) / Eastern (oriented, not geographical, as the subject of cognition, mythical, imaginary, strange). During this period, another historical tendency is reflected in the works of some, such as Nikolai Markov (representative of the Orientalist view of the Soviet Union). He stands in the middle of historical architecture by historizing and combining the effects of the history of different eras and lands. With a mixture of Orientalist and socialist discourse, Markov sought to homogenize the experience of forces and capital in order to achieve social ideals. Hence, relying on a kind of fusion of multiple (eclectic) beings, history has entered the realm of architecture. That is, by showing themes, elements, motifs, and backgrounds mixed from Byzantine, Russian to European architecture with expectations from the historical architecture of Iran; it has created an eclectic situation. Historicalarcheology has played an important role in dominating, controlling, and cultivating the tastes of the masses, but Markov, through reconfiguration, presents a different picture of the masses’ relationship, combining multiple and sometimes discrete layers and elements of Eastern expectations. Imaginatively, it reflects a new way of historical narrative. It was a critical aspect of the selective confrontation with history, which sided with archeology, Orientalist romantic expectations, and aroused the tastes of the masses.