بررسی تحلیلی- فلسفی دو گانه «تشابه» و «تمایز» در شناخت آثار معماری

بیان مساله: شناخت آثار معماری به دلیل پیچیدگی و گستردگی، امری دشوار تلقی می‌گردد. می‌توان با درنظرگرفتن مشابهت میان آثار معماری، دسته‌بندی و گونه‌بندی‌هایی را لحاظ کرد تا با تعمیم خصوصیات موارد مشابه، شناخت اثر معماری تسهیل گردد. از طرفی با وجود مشابهت، آثار معماری دقیقاً یکسان نیستند. هر بنا یگانه و منحصربه‌فرد است و ویژگی‌ها و هویت خاص خود را دارد. بنابراین در شناخت آثار معماری، از سویی با تشابه آثار به هم و از سویی با تمایز آثار از هم مواجهیم سوال تحقیق: ماهیت «تشابه» و «تمایز» و نسبت و رابطۀ میان آن‌ها چیست و در شناخت آثار معماری، کدام جنبه، اصالت بیشتر دارد؟ اهداف تحقیق: هدف پژوهش حاضر تقرب به نحوه شناخت جامع و کامل آثار معماری است. روش تحقیق: برای تبیین پاسخ پرسش‌ها، از حوزۀ فرادست موضوع معماری، یعنی علوم عقلی که به‌طورکلی به شناخت عالم می‌پردازند، مدد گرفته شده است. برای نیل به پاسخ سوال تحقیق، دوگانه‌های مشابهی در علوم عقلی و عرفانی استخراج شد که مرتبط با هم هستند و می‌توان با روش استدلال قیاسی، قاعده و رابطۀ میان آن‌ها را به دو مفهوم «تشابه» و «تمایز» در پدیده‌ها و ازجمله آثار معماری تعمیم داد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، «بنیادی نظری» است و از نظر ماهیت و روش، ماهیتی تحلیلی فلسفی دارد. مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: درنهایت اثبات می‌گردد تشابه و تمایز، دو ویژگی آثار است که نخست در وجوه ظاهری ادراک می گردد. اما هم در وجوه کالبدی و هم در وجوه معنایی آثار هنری و معماری قابل دریافت هستند. این دو جنبه با هم متقابل و درعین‌حال مکمل‌اند و در شناخت آثار معماری لزوماً بایست هر دو جنبه به صورت هم‌زمان در نظر گرفته شوند؛ چراکه هریک از این دو قوه، به‌تنهایی از حقیقت، تصویری ناقص و واژگون به دست می‌دهد؛ درعین‌حال، هم در وجوه کالبدی و هم در وجوه معنایی و فراکالبدی، وجه تشابه، غلبه و اصالت بیشتر دارد و تمایز که در ظهور مادی آثار به حداکثر می‌رسد، ذیل و از شئون آن به حساب می‌آید.

A philosophical-analytical study of the duality of similarity and distinction in the recognition of architectural works

Research Problem: Recognition of architectural works is considered a difficult task due to its complexity and expansion. Categorizations and classifications can be regarded in recognizing the architectural works, by considering the similarities between them to facilitate the recognition of architectural works by generalizing the characteristics of similar cases. But on the other hand, despite the similarities, the architectural works are not exactly the same. Each construction is entirely exclusive, having its own features and identity. It happens because specific aspects and characteristics of buildings are affected by several factors such as climate, style, culture, material, shape and color, methods, authorities, beliefs, tradition, function, etc. these factors cause every building have special aspects and its own features and identity. Thus, in recognizing the architectural works, we are faced on the one hand with the similarities of the works and on the other hand with their distinctions with each other. Research Questions: Therefore, the questions arise as to what the nature of similarity and distinction and what the relation between them is, and what aspect is more original in recognizing the architectural works. The main purpose of this study is approaching to a comprehensive recognition of architectural works based on their similarities or differences. Research Method: The transcendental realm of architecture, i.e. the rational sciences that deal with the cognition of the universe in general has been used to explain the answer, since the considered questions are fundamental. So Islamic philosophical knowledge has been used and referred. The Most Important Results and Conclusion: To answer the research question, some dualities are extracted. The resulsts showed that the dualities such as General and Partial, Being and Nature, Substance and Accident, Unity and Plurality, Appearance and hidden, Transcendence and Immanence are opposite and also related to each other. One side of these dualities which are discussed is more intelligible and the other side is more sensible. The first one leads to similarities and the second leads to distinctions. In these dualities the two sides are always together and study based on just one side is defective and causes defective recognition and results. Their relationship can be generalized by the deductive reasoning method and generalize to the two concepts of similarity and distinction in the phenomena, including the architectural works. The present study is theoretical fundamental in terms of purpose, while it has an analyticalphilosophical nature in terms of nature and method. Finally, it will be proved that similarity and distinction are two features of works that are counteracting while complementary at the same time, and both aspects must be considered simultaneously in recognizing architectural works, since each of these aspects, on their own, provide an incomplete and reciprocal image from the reality. However, the aspect of similarity has more domination and originality, and the distinction that is maximized in the materialistic emergence of the works is considered as one of its subordinates.