تاملی بر مفهوم «کیفیت» در معماری

امروزه بسیار درباره کیفیت محیط و فضا و نظایر آن سخن به میان می‌آید؛ تا جایی که به عنوان یک مطالبه جدّی، از مهم‌ترین دغدغه‌های کنونی رشته معماری به شمار می‌رود. در این میان می‌بایست به دنبال سازوکاری بود که ما را به مفهومی جامع از مفهوم کیفیت در معماری در ابعاد مختلف برساند. لذا مقاله حاضر در صدد آن است که با هدف رسیدن به فهم مشترک و جامع از این مفهوم، تامل بر این امر خطیر را در دستور کار خویش قرار داده و تلاش نماید به مسئله کیفیت در معماری بپردازد. در این راستا ابتدا با تعریف واژه «کیفیت»، معنای آن از دیدگاه اندیشمندان مورد بررسی قرار گرفته و سپس با برشمردن ابعاد مختلف آن در قالب وجوه و مراتب کیفیت، به مرور برخی تلقّیات رایج از این مفهوم بطور اخص در معماری، پرداخته شده است. از نقطه نظر این مقاله، می‎توان مفهوم متداول «کیفیت» در معماری را در سه دسته کیفیت ساختاری و عملکردی، کیفیت محیطی و فضایی و نیز سطحی موسوم به کیفیت بی‎نام در ادبیات موضوع مشاهده کرد که در یک جمع‎بندی معماری در چهار ساحت به جستجوی کیفیت خواهد پرداخت: معماری به دنبال ایجاد کیفیت کالبدی، معماری در پی احراز کیفیت محیطی، معماری در اندیشه ارتقای کیفیت فضایی و معماری در خدمت اعتلای کیفیت معنایی. در پایان به نظر می‌رسد تنها راه‌حل این باشد که از آنجایی که معماری در ارتباط با انسان تعریف شود و در معماری که از طریق توجه به زندگی انسان و مناسبات آن بیشتر متکی بر علوم‌انسانی است، مرجع کیفیت، همان کیفیت زندگی انسان از طریق شایستگی‌هایی خواهد بود که بر آن مترتّب است.