بررسی عوامل موثر بر شتاب روایت در رمان شازده‌احتجاب

ژرار ژنت را می توان بزرگ ترین نظریه پرداز در زمینه بررسی «زمان در روایت» دانست. ژنت برای سنجش شتاب روایت، شمار صفحات رمان را بر زمان تقویمی بازنمایی‌شده در متن تقسیم می‌کند و نتیجه را معیار بررسی قرار می دهد. زمان در شازده‌احتجاب گلشیری پیشروی بسیار کندی دارد، اما در ذهن شازده‌ و دیگر شخصیت های آن، با شتابی وصف ناپذیر در حال پیشروی و پسروی است. در لایه بیرونی رمان که زمان تقویمی بازتاب بیشتری دارد، می توان پیشروی کندی در زمان داستان احساس کرد که با الگوی ژنت همخوانی دارد. در بررسی شتاب روایت در این رمان، چه همه زندگی شازده‌ را خط اصلی روایت بدانیم و چه شب پایانی زندگی او را خط اصلی و دیگر بخش های رمان را گذشته نگری بشماریم، عوامل کاهنده و افزاینده شتاب روایت یکسان است؛ اما با هریک از این دو رویکرد، اندازه تاثیرگذاری این عوامل دگرگون می شود. شتاب روایت در رویکرد نخست، بسیار تند و در دوم، بسیار کند است.