کارکرد سیاسی و اجتماعی دیوانگان دانا بر‌پایه حکایات مثنوی‌های عطار

در قرن‌های دوم و سوم هجری قمری، در جوامع‌ اسلامی شخصیت‌هایی ظهور کردند که به سبب آمیختگی عقل و جنون در گفتار و کردارشان، بعدها «عقلا المجانین» یا «دیوانگان دانا» لقب گرفتند. دیوانگیِ عرفیِ عقلای مجانین سبب شده بود تا ایشان از آزادیِ منحصربه-فردی برخوردار باشند؛ نوعی آزادیِ درونی و بیرونی که اجازه می‌داد از مفاهیم مسلط یا مقدّس روزگار خود عبور کنند و دیدگاهی تازه و انتقادی درمورد شیوه معمولِ ارتباط «انسان‌ با خدا»، «انسان‌ با جامعه» و «انسان‌ با نهادِ قدرت» ارایه کنند. این پژوهش رویکرد عقلای مجانین در تعامل با جامعه و مواجهه با نهاد قدرت را، برپایه حکایات عطار نیشابوری بررسی و تحلیل می‌کند و به موارد زیر می پردازد: گونه‌شناسی عقلای مجانین و تبیین کارکرد جنون به عنوان پناهگاه اندیشمندان؛ تحلیل کارکردهای سیاسی و اجتماعی دیوانگان دانا برپایه آرا باختین؛ و نمودنِ شباهت‌های کارکردی عقلای مجانین در فرهنگ اسلامی (مثنوی‌های عطار) و سایر فرهنگ‌ها، ازجمله در مسیحیت (آرا اِراسموس).