فعل مجهول در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی

فعل مجهول در ادوار تاریخ زبان فارسی شکل‌ها و کاربردهای مختلفی داشته‌است. به‌طور کلی از دیرباز تا امروز در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، شیوه‌های زیر را می‌توان در ساخت یا مفهوم فعل مجهول مشاهده کرد: الف) ریشه / ماده فعل+ پسوند مجهول‌ساز؛ ب) اسم مفعول (صفت مفعولی) یا مصدر+ فعل کمکی؛ ج) صیغه سوم‌شخص جمع فعل‌های متعدی معلوم بدون عامل. در زبان فارسی و گویش‌های ایرانی امروز، هریک از شیوه‌های مذکور به‌طور مستقل و گاه در کنار یکدیگر به حیات خود ادامه می‌دهند. در این مقاله با مطالعه زبان‌ها و شماری از گویش‌های ایرانی، به بررسی روش‌های ساخت فعل مجهول در آنها پرداخته‌ایم. ابتدا به چگونگی ساخت این فعل در زبان‌های ایرانی باستان و میانه غربی اشاره شده‌ و سپس براساس منابع موجود، روند تحول، شیوه‌ها و امکانات مختلف ساخت مجهول در گویش‌های ایرانی نو مورد بررسی و کاوش قرار گرفته‌است.