بهینه‌سازی پرآوری، کالوس‌زایی و اندام‌زایی غیرمستقیم گیاه moringa peregrina

مورینگا (moringa peregrina) از گیاهان ناحیه جنگلی صحارا-سندی ایران است که به دلیل خواص تغذیه‌ای و دارویی گیاهی بسیار ارزشمند محسوب می‌شود. به دلیل ارزش بالای اقتصادی و زیست‌محیطی این گیاه و زادآوری مشکل آن به دلایل خشکسالی و تخریب زیستگاه، بهینه‌سازی فرآیند کشت بافت برای تسهیل و تسریع تکثیر انبوه این گیاه ضروری است. پس از کشت بذرها و تهیه ریزنمونه‌ها، ریزنمونه‌های حاوی گره با تیمارهای شاخساره‌زایی تلقیح شدند و ریزنمونه‌های بدون گره برای کالوس‌زایی و سپس باززایی غیرمستقیم از کالوس استفاده شدند. برای اندام‌زایی از گره ساقه، ترکیب تنظیم‌کننده‌های رشدی bap و naa  به ترتیب در غلظت‌های 0/5 تا 1/0 و 0/1 میلی‌گرم در لیتر در محیط کشت پایه ms باعث تولید حداکثر تعداد شاخه (80%) شد. برای القای کالوس‌زایی ترکیب d-2,4 و naa و kin به ترتیب با غلظت 0/5 تا 0/2 و 0/1 میلی‌گرم در لیتر منجر به القای کالوس‌زایی شد. ترکیب bap، tdz و naa به ترتیب با غلظت 3/0، 0/5و 0/1 میلی‌گرم در لیتر باعث اندام‌زایی غیرمستقیم (14%) شد. یافته‌های این مطالعه برای پژوهشگران، سازمان حفاظت از محیط زیست و افراد علاقه‌مند به کشت و تکثیر مورینگا جهت بهره‌برداری از مزایای متعدد آن، مفید خواهد بود.    

optimization of proliferation, callus formation and indirect organogenesis of moringa peregrina

moringa peregrina, commonly known as gazrokh, is one of the forest elements in the southern and southeastern regions of iran. due to its valuable nutritional and medicinal properties, this plant is considered highly valuable. the leaves, seeds, and roots of this plant contain vitamins, minerals, essential antioxidants, and various secondary metabolites. despite its high economic, environmental, nutritional, and medicinal values, the propagation of this plant has faced challenges due to drought, habitat destruction, and consumption of its seeds as food and feed. therefore, optimizing the tissue culture process is essential to facilitate and accelerate the proliferation of this plant. after collecting the seeds, they were cultivated under sterile conditions. the sterilized samples were cut into small pieces containing one nodule and no nodule (internode) (0.5 to 0.1 cm), and the explants were used for callus formation and indirect regeneration of callus the traits were measured. a combination of two growth regulators, bap (0.5 to 1.0 mg/l) and naa (0.1 mg/l), in ms basal medium, resulted in the maximum branch production from stem nodes. a combination of 2,4-d, naa, and kin at concentrations of 0.5, 0.2, and 0.1 mg/l respectively induced callus formation. a combination of bap, tdz, and naa at concentrations of 3.0, 0.5, and 0.1 mg/l respectively led to indirect organogenesis. the findings of this study will be useful for researchers, environmental conservation organizations, and individuals interested in cultivating and propagating m. peregrina for its numerous benefits.