نقد و بررسی تجربه گرایی افراطی در نفی و اثبات گزارهای دینی

پوزیتیویسم یا تجربه‌گرایی افراطی، نظام فلسفی و معرفت‌شناسی حسی است‌ که با ورود به گزاره‌های‌دینی و مابعدالطبیعی، آن ها را فاقد واقعیت عینی و خارجی می‌داند. از نظر تجربه‌گرایان افراطی، انتظار معرفت‌بخشی، حقانیّت و اثبات گزاره های دینی کاری بیهوده است. چنین برداشتی، بسیاری از حقایق عالم هستی همچون خدا، معاد، وحی، معجزه و روح را افسانه می‌پندارد. مقاله پیش‌رو، تفکر تجربه‌گرایی را با دلایل درون دینی و برون دینی و با رویکرد «توصیفی، تحلیلی و انتقادی»، بررسی و نقد نموده، بر این باور است‌ کسب حقایق علمی و معرفت بخش تنها در حوزه رویکرد تجربی صِرف نیست، بلکه این رویکرد در محدوده حقایق طبیعی و مادّی ارزیابی و سنجش می‌گردد. از سوی دیگر، گزاره های دینی و ماورایی از یک اتقان علمی به معنای عام و معرفت‌بخش برخوردار است ‌که حتی به طور قطعی می‌توان ادعا کرد حقانیت امور مادی و طبیعی، بهره وجودی و معنایی خود را از حققیتی ماورایی به نام حقیقت هستی بخش (خدا) کسب نموده است‌. قرآن‌کریم و روایات‌اسلامی نیز از طریق تعدیل روش‌تجربی به اثبات برخی گزاره های ماورایی و در قالب روش تجربه‌گرایی اعتدالی یا تجربه‌گرایی شبه‌فلسفی یا شبه‌علمی می پردازند.

a critical review of radical empiricism in denying and proving religious propositions

positivism or radical empiricism is a sensory philosophical and epistemological system that, by entering religious and metaphysical propositions, considers them to lack objective and external reality. from the viewpoint of the radical empiricists, expecting knowledge provision, truthfulness and proof of religious propositions is absurd and futile. such an impression would lead to considering many truths of the universe, such as god, resurrection, revelation, miracles and spirit as legends. the present article criticizes the empiricist thinking with intra religious and extra religious reasons with a “descriptive, analytical, and critical” approach and maintains that the acquisition of scientific and knowledge providing facts is not merely in the field of the empirical approach; rather, this approach is evaluated within the limits of natural and material truths. on the other hand, religious and metaphysical propositions have a scholarly certainty in a general and knowledge providing sense, which can even definitively be said that the truthfulness of material and natural entities has acquired its existential and semantic benefits from supernatural truths called knowledge providing truth (god). in a similar sense, holy qur’an and islamic traditions also prove some supernatural propositions through modification of the experimental method and in the form of moderate empiricism or pseudo philosophical or pseudo scientific empiricism.